Muqumiy nomidagi

1.2. Amir Temur qo’shining tarkibi va tuzilishi. 
Buyuk lashkarboshi va tashkilotchi sifatida Temur o’ta intizomli armiya tuzishga, 
muhoraba chog’ida qo’shin qismlarini san’atkorona boshqarishga, jang taqdiri hal 
bo’ladiga joylarga harbiy kuchlarni o’z vaqtida ustalik bilan yo’llashga har qanday 
to’siq va g’ovlarni tadbirkorlik bilan bosib o’tishga, armiyadagi jangovar ruhni 
kerakli darajada ushlab turishga muyassar bo’ldi. 
Sohibqiron turk-mo’g’ul xalqlari, xususan, Chingizxon lashkari tuzilishini, ularning 
jang olib boorish amallarini atroflicha o’rganib, tahlil qiladi va zarur o’zgartirishlar 
kiritadi. 
Amir Temur armiyasida muntazam qo’shinga xos bo’lgan ko’pgina belgilar mavjud 
edi: qoshin son jihatidan aniq va puxta tashkil qilingan, uning janggovor tartibi-yasol 
jangdan-jangga takomillashtirilib borilgan, armiya o’z zamonasining ilg’or qurol va 
texnikasi bilan qurollangan. Aynan bir turdagi qurol yarog’ aslaha-anjom bilan 
taminlangan. Qismlar bir-biridan kiyim boshi tutgan bayrog’I yoki tug’I orqali ham 
farqlangan bunday ajralib turish jang paytida qo’shinni boshqarishda juda qo’l 
kelgan. Dushman mudofasiniturli usullsr yordamida barbod qilish, g’nim tomoninig 
yirik va mustahkm mudofa inshootlariga ega bo’lgan shaharlariga qo’qqisdan 
kuchli zarba berish , zabt etilgan mamlakatning boshliqlarini,ayniqsa 
lashkarboshilarni hibsga olish qal’a hamda qo’rg’onlarni uzoq muddat davomida 
muhosara qilish, yov kuchlarini iloji boricha keng qamrovda qurshab olish ,uning 
qishloq,shahar tuman va viloyatlarini birin ketin fath etish dushmanni batamom 
yakson qilaguncha taqib qilish, fath bo’lgan hududlarni boshqarish uchun o’zining 
ishonchli vakillarini tayinlash singari strategic maqsadlarni ko’zlab ish yuritish Amir 
Temurga butun faoliyati davomida ko’plab zafarlar olib kelgan.
Amir Temur davrida davlat o’z tarkibiy tuzilishiga ko’ra harbiy –siyosiy tartiblarga 
asoslangan edi. 
11
“Sohibqiron Amir Temur barpo etgan armiyaning tuzilishi 
Chingizxon tuzgan qo’shin tizimi va tuzilishiga malum darajada yaqin bo’lsada, bir 
necha jihatlari bilan farqlanadi”.
1.
Chingiziylar qo’shini yalpi majburiyat asosida harbiy xizmatga chiqariladigan 
xalq lashkaridan iborat bo’lgani holda, Temur armiyasi umumxalq 
xarakteriga ega emas edi. 
2.
Chingizxon davrida qo’shin asosini ko’chmanchi omma tashkil qilgan edi. 
11
“Amir Temurning harbiy mahorati”.X.Dadaboev “Yozuvchi”nashriyoti.T:1996-yil 8 – 9 – bet. 

---

Temur qo’shiniga oliy bosh qo’mondondan ko’rsatgan aniq talabga binoan 
chorvadorlar qatori kosibchilik, hunarmandchilik, dehqonchilik bilan 
mashg’ul o’troq aholidan ham sezilarli miqdorda askar olingan. 
3.
Temur qo’shinida harbiy kuchlarning asosini tashkil qiluvchi otliq askarlar 
bilan bir qatorda piyodalardan tuzilgan qismlar ham anchagina bo’lgan. 
Ma’lumki, Chingizxon qo’shini, zabt etilgan mamlakatlar aholisidan 
majburiy tartibda tuzilgan hasharni hisobga olmaganda, piyoda askarlarga ega 
bo’lmagan. 
4.
Amir Temur Sharqda birinchilardan bo’lib o’z armiyasiga o’tochar qurol, 
ya’ni to’p-ra’dni olib kirdi. 
5.
Amir Temur armiyasida ayollardan tuzilgan bo’linmalar bo’lib, ular jang 
chog’i erkaklar bilan bir safda turgan, qahramonlik va matonat namunlari 
ko’rsatgan.
3
6.
Sohibqiron tog’li hududlard jang harakatlari olib boruvchi piyodalardan 
tuzilgan maxsus harbiy qismlarni tashkil qildi. 
7. 
Temur jahon harb san’ati tarixida birinchi bo’lib qo’shinni jang maydonida 
yeti qo’lga bo’lib joylashtirish tartibini joriy etdi. 
.Amir 
Temur 
qoshini 
tarkibini 
Movaraunnaxr,Dashti 
Qipchoq, 
Xuroson,Eron,Badaxshon, 
Mo’g’iliston, 
Xorazm,Mozandaron,Jete 
singari 
yerlardan yig’ilgan askarlar tashkil qilar edi.Ibn Arabshohning 
12
“Amir Temur tarixi 
asarida” qoshin tarkibi haqida bunday deydi. Temur askarlari ichida budparast 
turklar, olovga sajda qiluvchi majusiy ajamlar kohinlar sehrgarlar zolimlar va 
munxirlar ham bor” deb sanabo’tadi. Taktika jihatdan Amir Temur armiyasi o’ziga 
xos xususiyatlarga ega edi qo’shinning yasoli undan oldingi davrdagi Qoraxoniylar 
G’aznaviylar, Saljuqiylar Chingiziylar qo’shini janggovor tartibidan farqli o’laroq 
yetti qism- qo’lga ajratilgan.Razvetka alo darajada yo’lga qo’yilgan,qismlarning 
jang maydonida hamda yurish vaqtida talab darajasida harakat qilishi uchun zarur 
tadbir va rejalar ishlab chiqilgan.Ularni jang paytida opirativ boshqarishga alohida 
katta eetibor berilgan.
13
” Amir Temur qo’shini asosan o’nlik,yuzlik,minglik,va 
tumanga bo’lib boshqarilgan”. O’n kishilik harbiy bo’linma tepasida turgan boshliq- 
O’nboshi.Yuz kishilik harbiy qism boshlig’i-Yuzboshi. Ming kishilik qo’shin 
boshlig’i-Mingboshi.O’n ming kishilik qo’shin qo’mondoni-Tumanboshi yoki 
No’yon deb atalgan. 
12
“Amir Temur tarixi” Ibn Arabshoh “mehnat” nashriyoti. Toshkent: 1992-yil 96- bet. 
13
“Temur tuziklari”. “yoshlar”. Nashriyoti.T . 2016-yil 9-bet. 

---

O’n ming kishilik qo’shinga Amir Temur o’g’illari, nabiralari,va martabali beklar 
boshchilik qilgan.Amir Temur o’nlik, yuzlik,minglik, tuman qo’mondonlarini 
tanlash msalasiga bevosita o’zi rahbarlik qilgan.Lashkarboshilik salohiyatiga ega 
bo’lgan qo’mondonlarning to’g’ri tanlanganligi va o’z joyiga qo’yilganligi aksar 
hollarda 
jang 
natijasining 
muofaqqiyqtli 
yakunlanishiga 
sezilarli 
tasir 
ko’rsatgan.Amir Temurning harbiy san’at rivojiga qo’shgan ulkan xizmatlaridan 
yana biri- qshin qanotlarini jang chog’ida dushman hujumidan muhofaza qilish va 
aksincha, G’anim kuchlarini yon tomondan aylanib o’tib, unga ortdan zarba berish 
maqsadida tuzilgan otliq qism- Qnbulning joriy etilishidir. 
Bunday mutlaqo yangi harbiy qism tarixda Aleksandr Makedonskiy, Gannibal, 
Buyuk Fridrix, Chingizxon kabi dongdor sarkardalar qo’shinida bo’lmagan. Faqat 
XIX asrning atoqli lashkarboshchisi Napaleon Bonapart armiyasining janggovor 
tarribida qoshin qanotlarini himoyalaovchi qism mavjudligini kuzatish mumkun. 
Harbiy mutahasislarning fikricha, Napaleon sharq mqmlqkatlari tarixini chuqur 
o’rgnganligidan dalolat beradi.