Muqumiy nomidagi Qo’qon davlat pedaogika insituti Magistratura bo

Muqumiy nomidagi Qo’qon davlat pedaogika insituti Magistratura bo^’limi ”Ta'limda axborot texnologiyalari” yo^’nalishi 1-bosqich magistranti Miryahyoyeva Mashhuraxon Ne’matillo qizining “Ta'lim to'g'risida”gi yangi qonuniga
TAHLILI
"Ta'lim to'g'risidagi yangi qonun” (2020 yil 23 sentyabr) Oliy Majlis ilk bor inklyuziv (uyg'unlashgan) ta'lim tushunchasi kiritilgan yangi tahrirdagi «Ta'lim to'g'risida» gi qonunni qabul qilindi. Ushbu qonun 11 bob va 75 moddadan iborat. Unda quyidagilar o'z kuchini yo'qotgan deb hisoblansin:
1) O'zbekiston Respublikasining 1997-yil 29-avgustda qabul qilingan "Kadrlar tayyorlash milliy dasturi to'g'risida"gi 463-1-sonli Qonuni (O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Axborotnomasi, 1997-yil, Ne 11-12, 295-modda);

1. 
   O'zbekiston Respublikasining 1997-yil 29-avgustda qabul qilingan "Ta'lim to'g'risida"gi 464-1-sonli Qonuni (O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Axborotnomasi, 1997-yil, № 9, 225-modda);
   
2. 
   O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining 1997-yil 29-avgustdagi 465 I-sonli "0’zbekiston Respublikasining "Ta'lim to'g'risida"gi Qonuni kuchga kirish tartibi to’g'risida”gi Qarori (O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Axborotnomasi, 1997-yil, № 9, 226-modda);
   
3. 
   O'zbekiston Respublikasining 2007-yil 9-aprelda qabul qilingan "Kadrlar tayyorlash milliy dasturiga o'zgartish kiritish to'g'risida”gi O'RQ-87- sonli Qonunining (O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalarining Axborotnomasi, 2007-yil, № 4, 160-modda) 1-moddasi;
   
4. 
   
   O'zbekiston Respublikasining 2013-yil 7-oktabrda qabul qilingan "O'zbekiston Respublikasining ayrim qonun hujjatlariga o'zgartish va qo'shimchalar kiritish, shuningdek ayrim qonun hujjatlarini o'z kuchini yo'qotgan deb topish to'g'risida"gi O'RQ-355-sonli Qonunining (O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalarining Axborotnomasi, 2013-yil, № 10, 263-modda) 15 va 16-moddalari;
   
5. 
   O'zbekiston Respublikasining 2018-yil 3-yanvarda qabul qilingan "Ayrim davlat organlari faoliyati takomillashtirilishi, shuningdek fuqarolaming huquqlari va erkinliklarini himoya qilish kafolatlarini ta'minlashga doir qo'shimcha chora-tadbirlar qabul qilinishi munosabati bilan O'zbekiston Respublikasining ayrim qonun hujjatlariga o'zgartish va qo'shimchalar kiritish to'grisida”gi O'RQ-456-sonli Qonunining (O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalarining Axborotnomasi, 2018-yil, № l, 1-modda) 14 va 15-moddalari;
   
6. 
   O'zbekiston Respublikasining 2018-yil 18-aprelda qabul qilingan "O'zbekiston Respublikasining ayrim qonun hujjatlariga o'zgartish va qo'shimchalar kiritish to'g'risida”gi O'RQ-476-sonli Qonunining (O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalarining Axborotnomasi, 2018-yil, № 4, 224-modda) 26-moddasi.
   

Qonunning 20-moddasi «lnklyuziv ta'lim» ta'rifini o'z ichiga olaydi. Unda faqatgina «inklyuziv ta'lim barcha bolalarga, shu jumladan ta' lim olish chog'ida o 'ziga nisbatan har qanday tarzdagi kamsitishni istisn ruhiy rivojlanishida nuqsonlari bo'lgan bolalarga nisbatan teng huquqli munosabatda bo'lish» haqida so'z boradi.
Mazkur modda nogironligi bo'lgan bolalaming barcha, ya'ni aqliy va sensor (eshitish va ko'rish) nuqsonlari bo'lgan bolalar toİfalarinİ qamrab olmagan.Moddada ishlatilgan tushuncha “Nogironlarni ijtimoiy himoya qilish to'g'risida”gi qonunda keltirilgan “nogiron bolalar» tushunchasiga mos kelishi lozim.
20-modda inklyuziv ta'lim olish huquqini cheklaydi va quyidagi shartni qo'yadi: “Ta'lim tashkilotlaridajismoniy yoki ruhiy rivojlanishida nuqsonlari bo'lgan bolalarga inklyuziv ta'lim, buning uchun ushbu tashkilotlarda zarur sharoitlar yaratilgan taqdirda, tashkil etiladi.”
Boshqacha aytganda, agar ta'lim muassasasida inklyuziv sharoitlar yaratilgan taqdirda, nogironligi bo'lgan bolalar inklyuziv ta' lim huquqidan foydalanishga da'vo qilishlari mumkin. Modda ta'lim muassasasiga nogironligi bo'lgan bolalar uchun maqbul sharoitlarni yaratib berish majburiyatini yuklamaydi.
9-moddada “Jismoniy yoki ruhiy rivojlanishida nuqsonlari bo'lgan bolalar, shuningdek uzoq vaqt davolanishga muhtoj bolalar davlat ixtisoslashtirilgan ta'lim muassasalarida, umumiy o'rta ta'lim muassasalarida inklyuziv shaklda yoki uy sharoitlarida yakka tartibda ta'lim oladi” deyilgan. Ushbu moddada keltirilishiga ko'ra, inklyuziv ta' lim ustuvor emas, balki hozirgi kunda mavjud ta'lim shakllaridan birigina xolos.
“Ta'lim to'g'risida”gi qonunning yangi loyihasi shunday ishlab chiqilganki, qonun chiqaruvchilar va unga amal qiluvchilar amaldagi mavjud tizim ustunlariga tayangan. Boshqa so'z bilan aytganda, „mutaxassislar” o'z tavsiyalari bilan nogironligi bo'lgan bolalarning ta'lim olishning qay bir shaklida o'qishlari qaroriga ta' sir o'tkazadilar.
“Ta'lim to'g'risida"gi qonun da, agar biror yordamga ehtiyoj tug'ilsa, demak o'quvchining tanloviga ko'ra har qanday ta' lim muassasasi bu yordamni ko'rsatishi kerak. Agar umumiy ta'lim muassasasida maxsus ta'lim ehtiyojlari bo'lgan o'quvchi tahsil olayotgan bo'lsa, maktab psixologik-tibbiy-pedagogik komissiyaning xulosasiga ko'ra zarur shart-sharoitlarni maktab (rahbariyati) xohishidan qaťi nazar yaratib berishi shart”, — deb belgilandi
5-moddaga ko'ra, “jinsi, irqi, millati, tili, dini, ijtimoiy kelib chiqishi, e'tiqodi, shaxsiy va ijtimoiy mavqeidan qaťi nazar, har kimga ta'lim olish uchun teng huquqlar kafolatlanadi”. “Jinsi, irqi, millati, tili, dini, ijtimoiy kelib chiqishi, e'tiqodi, shaxsiy va ijtimoiy mavqei, nogironlik holati, yoki aks holdagi holatidan qaťi nazar, har kimga ta'lim olish uchun teng huquq kafolatlanadi va to'siqsiz ta'lim olish uchun imkoniyatlar va sharoitlar yaratiladi.”
O'quvchilar shaxsiy tizimini qo'llab-quvvatlash uchun shart-sharoitlar yuqori malakali pedagok kadrlarning, ularning psixologik-pedagogik hamrohlikni amalga oshiruvchi zaxiradagi pedagog (tyutor) va boshqa mutaxassislarning borligini qamrab olishi zarur. Sharoitlar deganda bino va inshootlarning, o'quv materiallarining va texnik vositalarning jismoniy maqbulligi, o'quvchilar rivojlanishining individual rejasiga asosan o'quv dasturlarining adaptatsiyasi, shuningdek muassasaning tarbiyaviy tizimining barcha o'quvchilarni qabul qilishni shakllantirish va rivojlantirishga yo'naltirilganligi ko' zda tutiladi.

Qo'qon davlat pedagogika instituti Ta’limda axborot texnologiyalari yo'nalishi

1-kurs magistranti Miryahyoyeva Mashhuraxonning O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2015-yil 2-martdagi 36-sonli