Muqobil energiya manbalari

9.4-rasm. Tushayotgan nurlanish to‘lqinlar uzunligi: chiqish signal kattaligi, =478nm, 499nm va315nm da chnklsh signal hi shg vizirlash uk.iga boglankpsh.


Kaskad (frans. cascade) — 1) bir necha pogʻonaga urilib tushadigan tabiiy yoki sunʼiy shalola. Sunʼiy K. istirohat bogʻlarida har xil sathdagi suv havzalari va pogʻonama-pogʻona supachalar tarzida quriladi (yana q. Sharshara); 2) sirkda qiziqchilarning akrobatik tarzda birinketin "yiqilish" usullari; 3) operettada qoʻshiq joʻrligida ijro etiladigan joʻshqin raqs; 4) gidroelektr stansiyalari kaskadi — bitta daryo oqimi boʻyicha yoki bir suv havzasiga birin-ketin, bosqichma-bosqich quriladigan va suv xoʻjaligi maromi hammasi uchun umumiy hisoblanadigan gidroelektr stansiya (GES)lar majmui (qarang GES kaskadi); 5) elektr mashinalari kaskadi — bir-biri bilan mexanik va elektrik tarzda yoki faqat elektrik jihatdan bogʻlangan ikki yoki bundan koʻp elektr mashinalardan iborat qurilma. Oʻzgarmas quvvatli va oʻzgarmas momentli boʻlishi mumkin. Birinchisida qoʻshimcha mashinalardan biri asosiy mashina (dvigatel) oʻqiga mexanik tarzda biriktiriladi. Ikkinchisida mexanik biriktiruv boʻlmaydi, balki qoʻshimcha mashinalardan biri oʻrniga ikkita elektr mashina ulanadi. K. elektr dvigatellarning aylanish chastotasini ravon va tejamli rostlab turishga imkon beradi; 6) transformatorlar kaskadi — ketma-ket ulangan ikki yoki undan koʻp elektr transformatorlar majmui. Yuqori kuchlanishli oʻzgaruvchan tokni oʻzgartirish yoki undan foydalanish uchun moʻljallanadi. Bunday K.da transformatorlarni pogʻonali uygʻotish usuli qoʻllaniladi. Bunda har qaysi navbatdagi transformator oʻzidan oldingi transformatorning kuchaytiruvchi chulgʻamidan uygʻotiladi. Kuchlanishi 1,5—2 MB gacha boʻlgan K.da 4 tadan 8 tagacha transformator boʻlishi mumkin; 7) kuchaytirish kaskadi —tarkibida kuchaytirish elementi, nagruzka zanjiri, oldingi yoki ketingi K. bilan bogʻlanish zanjiri boʻlgan radiotexnika qurilmasi. Kuchaytirish elementi sifatida yarimoʻtkazgichli (tranzistor, tunnelli diod) va elektrvakuumli elektron asboblar (qabul qilishkuchaytirish lampalari, klistron) qoʻllaniladi. Bunday K. kirishiga berilgan signal uning chiqishida (nagruzka zanjirida) kuchayib boradi. Kirish kuchlanishi (tok, quvvat)ning chiqish kuchlanishiga nisbatan K.ning kuchlanish (tok, quvvat) boʻyicha kuchaytirish koeffitsiyenti deb ataladi.
Quyosh spektri
Erning atrofida Quyoshga qaragan sayt sirtining 1 kvadrat metri uchun har soniyada quyosh elektromagnit nurlanishida o‘tkaziladigan 1400 J energiya beriladi. Ushbu qiymat quyosh doimiysi deb nomlanadi. Boshqacha qilib aytganda, quyosh nurlanishining energiya oqimining zichligi 1,4 kVt / m2 ni tashkil qiladi.
Birinchi marta quyosh energiyasini aniqlash uchun Poulier quyosh nurlarining qizdirish ta'sirini o‘lchash usuli qo‘llanildi (1837). Bunday qurilmaga pireliometr deyiladi. Pireliometrda suv bor edi, uning harorati oddiy termometr bilan o‘lchandi. Quyosh nurlari ta'sirida suvning harorati oshdi.
Quyoshning spektri uzluksiz, ko‘plab qorong‘u Fraunhofer chiziqlari kuzatilgan. Fraunhofer 1814 yilda birinchi bo‘lib doimiy spektrga qarshi qorong‘u chiziqlarni tasvirlab berdi. Quyosh spektridagi bu chiziqlar quyosh atmosferasining sovuq qatlamlarida yorug‘lik kvantlarining yutilishi natijasida hosil bo‘ladi.
Uzluksiz spektr 430-500 nm to‘lqin uzunligi oralig‘ida eng yuqori intensivlikka ega. Ko‘rinadigan va infraqizil mintaqalarda Quyoshning elektromagnit nurlanish spektri harorati 6000 K bo‘lgan mutlaq qora jismning spektriga yaqin turadi. Bu harorat Quyoshning ko‘rinadigan yuzasi - fotosfera haroratiga mos keladi.
Quyosh spektridagi energiyaning taxminan 9% ultrabinafsha nurlanishidan kelib chiqadi, to‘lqin uzunligi 100 dan 400 nm gacha. Qolgan energiya spektrning ko‘rinadigan (400-760 nm) va infraqizil (760-5000 nm) hududlari o‘rtasida taxminan teng taqsimlanadi.