Muqimiy nomidagi Qo`qon Davlat pedagogika instituti Ziyayev Adhamjon Nisolmuxammatovich

3.6. Tarbiya metodlarini tanlab olish shartlari.
  
Ma’lumki,  tarbiya  metodlarini  tanlashdagi  muhim  shartlardan  biri 
tarbiyalanganlik  natijalarini  hisobga  olishdir.  Bu  o’quvchilar  xulqida,  ularning 
o’qish  va  mehnatga  munosabatlaridagi  o’zgarishlarni  ifodalaydigan  pedagogik 
o’lchamdir.  Tarbiyaviy  faoliyat  samaradorligini  aniqlash  masalasi  murakkab 
masaladir.  Hech  qachon  tarbiya  natijalarini  o’tkazilgan  tadbirlar,  ishtirok  etgan 
o’quvchilar  soni  bilan  belgilab  bo’lmaydi.  Tarbiyaviy  tarbiya  metodlari 
samaradorligi  natija,ya’ni  o’quvchilarning  tarbiyalanganlik  darajasi  bilan 
baholanadi. 
Tarbiyachi-o’qituvchi o’quvchilarning qiziqish va ehtiyojlarini chuqur his etgan 
holda, vaziyatni hisobga olib tarbiya metodlari tanlashi, uni qo’llashda tarbiya metodlari 
xususiyatlarini  va  o’quvchilarning  yosh  jihatlarini  hisobga  olishi  lozim.  Yuksak 
samaradorlikni ta’minlanishiga e’tibor berish bilan birga, har bir o’quvchining xohishini 
hisobga olishi, keskin rad etmasdan, , qiziqarliroq, soddaroq yo’llarini topish o’rinlidir. 
Tarbiyachi ijodkor bo’lishi, o’quvchilarni ham ijodiy faoliyat yuritishga jalb etishi, har 
bir  tarbiyalanuvchida  o’zini  va  o’zgalarni  hurmat  qilishga  ishonch  hosil  qilishi  lozim.
 
Tarbiya  metodlari  samarali  bo’lishi  uchun  uning  harakatlantiruvchi  kuchini,  har  bir 
o’quvchining  tarbiya  jarayonidagi  faoliyatini  yaxshi  bilish  kerak.  Buning  uchun 
o’qituvchi quyidagi holatlarni unutmasligi lozim: 

 
tarbiyalanuvchi ruhiyatini puxta bilish; 

 
ota-onalar  bilan  muntazam  aloqada  bo’lib,  ular  ishtirokida  o’quvchi  bilan 
tarbiyaviy mazmunda suhbatlar o’tkazish; 

 
o’quvchining ichki dunyosini, xarakterini bilish; 

 
o’quvchining  qiziqishlarini,  uni  o’rab turgan  tashqi  muhitni  doimiy  nazorat 
qilish; 

 
o’quvchini qat’iy kundalik rejimga o’rgatish va uni kuzatib borish; 

 
iste’dodini, qobiliyatini va o’zi tanlagan kasbga moyilligini e’tiborga olish; 

 
o’quvchining bola ekanligini, adashishga,  ba’zan xatoliklarga yo’l qo’yishini 
unutmaslik, ushbu salbiy holatlarni kechiktirmasdan tuzatib borish.  

---

  
 
                                                                     
32 
 
Shaxsni  shakllantirish,  boshqarish,  nazorat  xarakteriga  ega  bo’lib,  bu  borada 
belgilangan  tarbiya  metodlari  tasodifiy  harakatlar  orqali  emas,  balki  oldindan 
modellashtirilgan va puxta o’ylangan rejalar asosida qo’llanilishi talab etiladi.