Muqimiy nomidagi Qo`qon Davlat pedagogika instituti Ziyayev Adhamjon Nisolmuxammatovich

1.3.Tarbiya qonuniyatlari va tamoyillari.
 Tarbiya qonuniyatlari. Ijtimoiy 
tarbiya  maqsadi  hamda  vazifalarini  amalga  oshirish  uchun  tarbiya  jarayonining 
o’ziga xos  qonuniyatlarini  anglab olish  muhim  ahamiyatga  ega.  Tarbiya  jarayoni 
o’ziga  xos  xususiyatlarga  ega.  Uning  eng  muhim  xususiyati  aniq  maqsadga 
yo’naltirilganligidir.  Tarbiya  jarayoni  ko’p  qirrali  jarayon  bo’lib,  unda  tarbiya 
mohiyatini  yoritishga  xizmat  qiluvchi  ichki  va  tashqi  (sub’ektiv  va  ob’ektiv) 
omillar ko’zga tashlanadi.  
Tarbiya  jarayonining  yana  bir  xususiyati  uning  uzluksizligi  sanaladi. 
Ta’lim  muassasasida  olib  borilayotgan  tarbiya  jarayoni  bu  —  o’qituvchi  va 
o’quvchilarning 
birgalikdagi 
uzluksiz, 
tizimli 
harakatlari 
jarayonidir. 
O’quvchilarda ijobiy sifatlarni qaror toptirishda yagona maqsad sari yo’naltirilgan, 
bir-birini  to’ldiruvchi,  boyitib  boruvchi,  takomillashtiruvchi  faoliyat  alohida 
ahamiyat kasb etadi. Shu bois oila, ta’lim muassasalari, jamoatchilik hamkorligida 
tashkil  etilayotgan  tarbiyaviy  tadbirlarning  uzluksiz  o’tkazilishiga  erishish 
maqsadga  muvofiqdir.  O’quvchilarga  nisbatan  ta’lim  muassasasining  ta’sirini 
susaytirmaslik  maqsadida  sinfdan,  maktabdan  tashqarida  va  ta’til  davrida  ham 
tarbiyaviy  ishlarni  tashkil  etishga  alohida  e’tibor  beriladi.  Ana  shu  maqsadda  bir 
qator tarbiyaviy ishlar olib boriladi. 
Tarbiya  jarayonining  yaxlitlik,  tizimlilik  xususiyati  bir  qator  muhim 
pedagogik talablarga amal qilish, o’qituvchi va o’quvchilar o’rtasidagi hamkorlikni 
qaror  toptirishni talab  etadi.  Tarbiyaning yana  bir xususiyati shundan  iboratki,  bu 
jarayon ikki tomonlama aloqa xususiyatiga ega bo’lib, unda bolaning o’zi ham faol 
ishtirok  etadi.  Ikki  tomonlama  aloqa  ikki  yo’nalishda,  ya’ni,  o’qituvchining 
o’quvchiga  ko’rsatadigan  ta’siri  (to’g’ri  aloqa)  hamda  o’quvchining  o’qituvchiga 
nisbatan munosabati (teskari aloqa) tarzida tashkil etiladi. Demak, tarbiya jarayoni 
o’zida quyidagi xususiyatlarni namoyon etadi: 

---

  
 
                                                                     
10