Muqimiy nomidagi Qo`qon Davlat pedagogika instituti Ziyayev Adhamjon Nisolmuxammatovich

 
7.5. Estetik tarbiyaning maqsad va vazifalari.
  
 
Estetik  qadriyatlar,  ideallar,  ommaviy  madaniyat  kabi  masalalar  keng 
jamoatchilik,  olimlar,  mutaxassislar  tomonidan  muhokama  qilinayotganligini 
guvohi bo’lmoqda. 

---

  
 
                                                                     
72 
 
Jamiyat  a’zolarining  estetik  madaniyati  masalalari  barcha  davrlarda  o’z 
dolzarbligini yo’qotmagan. Demak, bugungi kunda ham  yoshlarni estetik jihatdan 
tarbiyalash o’z dolzarbligini yo’qotgani yo’q.  
Estetik  tarbiya  –  shaxsni  tabiat  va  jamiyatdagi  go’zalliklarni  ideal  nuqtai 
nazardan  idrok  etishga  o’rgatadi.  Estetik  tarbiya  –  o’quvchilarda  estetik  bilim, 
ko’nikma, malakalarni shakllantirishni, hamda estetik his-tuyg’u, qiziqish, ehtiyoj, 
baho berish kabi xislatlarni tarbiyalash masalalarini o’z ichiga oladi. Estetik tarbiya 
mohiyati asosan quyidagilarni o’z ichiga oladi: 
– tabiat va voqelikdagi go’zalliklarni idrok etish va zavqlanish; 
–  san’at asarlarini to’g’ri tushuna bilish va baholash; 
– o’zining qobiliyat va iste’dodlarini namoyon etishga intilish; 
– hamma narsada, ya’ni tabiatda, munosabatda, mehnatda, go’zallik uchun 
kurashish; 
-xunuklik va tartibsizlikka murosasiz bo’lish.  
Shunday  qilib,  estetik  tarbiya  —bu  san’at  va  hayotdagi  go’zalliklarni 
tushunish  va  his  eta  olish  qobiliyatlarini  shakllantirish,  san’at  sohasidagi 
qobiliyatlarni rivojlantirish, estetik bilim va his-tuyg’uni shakllantirish jarayonidir. 
Estetik tarbiyaning maqsadi shaxsda estetik madaniyatni shakllantirish hisoblanadi. 
Estetik tarbiyani tashkil etishda quyidagi vazifalar hal qilinadi: 
– o’quvchilarga ijtimoiy voqelik, tabiat va mehnat munosabatlari, turmush 
go’zalliklari, ularni anglash to’g’risidagi bilimlarni berish; 
– o’quvchilarni badiiy-estetik madaniyatini boyitish; 
– o’quvchilarda musiqiy, badiiy ziyraklikni, ijodiy tafakkurni rivojlantirish; 
– o’quvchilarda ijtimoiy voqelik, tabiat va mehnat munosabatlari, turmush 
go’zalligini anglash, his qilish qobiliyatini tarbiyalash; 
–  o’quvchilarda  mavjud  go’zalliklarni  qadrlash  hissi,  estetik  didni 
shakllantirish, go’zallikka muhabbat uyg’otish; 
–  o’quvchilarda  go’zallikni  yaratish  ehtiyojini  qaror  toptirish,  estetik 
qobiliyat va madaniyatni shakllantirish.  
 Estetik madaniyat elementlari quyidagi komponentlardan iborat. 
 Estetik  qarash  –  estetik  ongning  g’oyaviy  negizi,  tabiat,  hayot,  san’at 
mohiyati  haqidagi  estetik  fikr-mulohazalar  va  g’oyalar  tizimi.  Estetik  idrok  – 
ijtimoiy voqelik, buyum, hodisalarning go’zalligini ongda yaxlit aks etishi bo’lib, u 
go’zallik his etilganda yuzaga keladi va aniq maqsadga yo’naltiriladi. Estetik ong – 
shaxsga nazariy tushunchalar berish asosida predmet, buyum, voqelik va hodisalar 
mohiyatini  estetik  baholay  olish  imkonini  yaratadigan  his-tuyg’ular,  sezgilar, 
tasavvur va qarashlar shakli. Estetik ong – estetik his-tuyg’u, estetik idrok, estetik 
bilim,  estetik  mulohaza,  estetik  baho,  estetik  did,  estetik  ideal  kabilardan  tarkib 
topadi.  
Estetik  faoliyat  ko’nikmalari  deb  estetik  ehtiyojlarni  qondirish  yo’lida 
muayyan  xatti-harakatni  amalga  oshirishga  imkon  beradigan  ko’nikmalarga 
aytiladi. 

---

  
 
                                                                     
73 
 
 Estetik  madaniyat  –  go’zallikni  his  etish,  undan  zavqlanish,  mavjud 
go’zalliklarni asrash va boyitish yo’lida o’zlashtirilgan bilim, amalga oshiriladigan 
estetik faoliyat sifat darajasini belgilovchi ko’rsatkich. 
O’quvchilarni estetik madaniyatliligini quyidagi mezonlarga ko’ra aniqlash 
mumkin: 
-estetik bilimlarning tarkib topganligi;  
-estetik madaniyatning tarbiyalanganligi;  
-estetik va madaniy meros namunalaridan xabardor bo’lish;  
-estetik tuyg’uning rivojlanganligi;  
-ijtimoiy hayot, tabiat va mehnat go’zalliklarini his etish;  
-go’zallikka intilish ehtiyojining rivojlanganligi;  
-estetik idealning shakllanganligi;  
-fikrlash,  faoliyat,  xatti-harakat  va  tashqi  ko’rinishda  go’zal  bo’lishga 
intilish.