Muqaddima

YAQINDAN VA UZOQDAN KO‘RISH 
Ko
‘
zda  nurlar  sinishining  (refraksiyaning)  odatdan  tashqari  ikkita  nuqsoni 
anomaliyasi) uchraydi. 
Ba‘zi  odamlarda  ko‗z  soqqasining  bo
‘
ylamla  o‗qi  o
‘
rtacha  ko
‘
znikidan  (2‘,‘  mm) 
kattaroq,  boshqalarda  kaltaroq  bo`ladi.  0
‘
qi  kalta  ko
‘
zga-  uzoqdan  tushgan  nurlar  to
‘
r 
parda orqasida fokuslanadi. Demak, ko
‘
z akkomodatsiya mexanizmlarini ishga solmasa, 
uzoqdagi  narsalarni  aniq  ko
‘
rmaydi.  Kipriksimon  muskul  qisqarib,  gavhar  qavariqhgi 
oshsa, nurlarning sinish  darajasi ortadi, ular  to
‘
r pardaga fokuslanadi va uzoqdagi narsa 
ravshan ko
‘
rinadi. Bu holat gipermetropiya yoki uzoqdan ko`rish deyiladi (6‘- rasm). 
 
 
64-rasm.To‘g‘ri (a)yaqindan (6) va uzoqdan (b) ko‘ruvchi ko‘zlarda refraksiya 
sxemasi. 
 
 

---

 
 
254 
 
65-rasm. Yaqindan koVishni (а) m uzoqdan ko‗rislmi (b) linealar 
Ko‘zi mo'tadil bo`lgan odam akkomodatsiya mexanizmini faqat yaqindan qaraganda 
ishlatsa,  gipermetropiklar  yaqinga  qaraganlarida  ham,  uzoqqa  qaraganlarida  ham  bu 
mexanizmiami ishga soladilar. 
Gipermetropiklar  (uzoqdan  ko‘ruvchi  kishilar)  ko‘zining  ravshan  ko‘radigan  eng 
yaqin  nuqtasi  oddiy  emmetropic  ko‘znikidan  ancha  uzoq  masofada  bo`ladi.  Shuning 
uchun  akkomodatsiya  mexanizmlari  toiiq  ishlatilsa  ham,  gavhar  nur  lari  to‘r  pardaga 
fokuslab  beradigan  darajagacha  qavarmaydi.  Gipermetropik  yaqin  narsalarni  ravshan 
ko‘rish uchun, o‘qish uchun ikki tomoni qavariq linzali ko'zoynakdan foydalanishi zarur. 
Gipermetropiyani  presbiopiyadan  (qarilikda  uzoqdan  ko'rishdan)  farqlash  kerak. 
Birinchi  holat  ko
‘
z  soqqasining  tuzilishidagi  nuqsonga  bog‘liq  bo'lsa,  presbiopiya 
akkomodatsiya yetishmovchiligidan kelib chiqadi. Har ikkala holatning o'xshash joyi bir 
xil, ya‘ni ikki tomoni qavariq linzalardan foydalanishadi. 
Ko'zning uzun o
‘
qi odatdagidan katta bolsa uzoqdan ko
‘
zga tushgan nurlar to
‘
r parda 
oldida, shishasimon tanada fokuslanadi. To
‘
r pardada esa uzoqdagi narsalarning xira aksi 
paydo bo`ladi. Bu holat miopiya yoki yaqindan ko
‘
rish deyi ladi. Miopik ko`zning aniq 
ko
‘
rishining  eng  uzoq  nuqtasi  cheksizlikdan  ko'zga  ancha  yaqin  masofaga  ko'chadi. 
Uzoqni  ravshan  ko'rish  uchun  miopik  ko
‘
zli  odam  ikki  taraflama  botgan  linzadan 
foydalanishi zarur. Bunday linza gavhaming nur sindirish kuchi kamaytiradi va uzoqdan 
kelgan nurlarni to
‘
r pardada yutilishini ta‘minlaydi (65- rasm).