Muqaddima

ODAM QONI GURUHLARI 
 
     Qadim zamonlarda ko‘p qon yo‘qotgan odamga qon quyilsa, qon yo‘qotish natijasida 
halok  bo`layotgan  odamni  oiimdan  asrab  qolish  mumkin,  degan  fikr  paydo  bo`lgan. 
1667-yilda  farangistonlik  faylasuf  Deni  va  shifokor  Emmerel  qon  yo‘qotib,  oiayotgan 
yigitga qo‘zichoqning qonini quyishdi. Natijada u tuzaluib ketdi. Ammo undan keyingi 
qon quyishlar natijasi fojiali bo`ldi. Hatto odamning qoni odamga quyilganda ham har 5-
6 hodisadan bittasida halokat ro‘y berdi. 
     XX  asrning  boshlarigacha  shifokorlar  va  olimlar  har  bir  odamning  qoni  o‘ziga  xos 
biologik  xususiyatga  ega  ekanligini  bilishmagan.  Buni  1901-yilda  avstriyalik  olim 
K.Landshteyner  va  1903-yilda  chex  olimi  Ya.Yanskiy  batafsil  o‘rgandilar  va  qon 
guruhlarini kashf etdilar. 
     Agar  buyum  oynasida  odamning  qoni  bir-biriga  qo‘shilsa,  ko‘pchiligida  eritrotsitlar 
bir-biriga yopishib, g‘uj bo`lib qoladi. Bu hodisaga agglyutinatsiya deyiladi. 
     Eritrotsitlar  agglyutinatsiyasi  antigen  bilan  antitelo  o‘rtasidagi  reaksiyaning  
natijasidir.  Eritrotsitlarning  qobbigi  –  membranasiga  bog‘liq  bo`lgan  agglyutinogenlar 

---

 
 
131 
 
antigen rolini o‘ynaydi, antitelo sifatida qon plazmasidagi agglyutininlar agglyutinatsiya 
reaksiyasida ishtirok etadi. 
     Agglyutinogenlar  spetsifik  aminokislotali  mukopolisaxarid  kompleksdan  iborat, 
agglyutininlar esa qonning  γ-globulin oqsil fraksiyasidir. Agglyutinatsiya reaksiyasi ro‘y 
berganida  agglyutininning  1  molekulasi  ikki  eritrotsitni  bir-biriga  bog‘laydi.  Bu 
eritrotsitlarga  yana  boshqa  eritrotsitlar  qo‘shilib,  ular  g‘uj  bo`lib  qoladi.  Odamning 
qonida  o‘z  eritrotsitlariga  qarshi  agglyutinin  bo`lmaydi.  Har  qaysi  odamning  qonida 
faqat unga xos spetsifik eritrotsitar agglyutinogenlar to‘plarni bor. Hozirgacha odamlar 
qonida  juda  ko‘p  (400  dan  ortiq)  agglyutinogenlar  topilgan.  Ulardan  30  ga  yaqini 
ko‘proq uchraydi.  
    Klinika uchun AB0 va Rh (rezus) agglyutinogenlar tizimi katta ahamiyatga ega.