|
3.2. Stagflyatsiya, Kutishlar va uzoq muddatli egri chiziq.
Stagflyatsiya iqtisodiyot turg'un iqtisodiy o'sish, yuqori ishsizlik va yuqori narxlar inflyatsiyasini boshdan kechirganda yuz beradi. Ushbu stsenariy, albatta, Flibs egri chizig'idagi nazariyaga bevosita zid keladi. 1970-yillarga qadar Qo'shma Shtatlar hech qachon stagflyatsiyani boshdan kechirmagan, o'shanda ishsizlikning o'sishi inflyatsiya pasayishi bilan bir vaqtda bo'lmagan.1973-1975 yillarda AQSh iqtisodiyoti ketma-ket to'rtdan to'rtinchi chorakda YaIMning pasayishini qayd etdi va shu bilan birga uning inflyatsiyasini uch baravar oshirdi.
Stagflyatsiya hodisasi va Fillips egri chizig'ining buzilishi iqtisodchilarni ishsizlik va inflyatsiya o'rtasidagi munosabatlardagi kutishlarning rolini chuqurroq ko'rib chiqishga majbur qildi. Ishchilar va iste'molchilar kelajakdagi inflyatsiya darajasi haqidagi taxminlarini hozirgi inflyatsiya va ishsizlik darajalariga qarab moslashtira olishlari sababli, inflyatsiya va ishsizlik o'rtasidagi teskari bog'liqlik faqat qisqa muddat ichida saqlanib qolishi mumkin edi.
Markaziy bank ishsizlikni pasaytirishi uchun inflyatsiyani oshirganda, bu qisqa muddatli Fillips egri chizig'i bo'ylab dastlabki siljishni keltirib chiqarishi mumkin, ammo inflyatsiya haqidagi ishchilar va iste'molchilarning taxminlari yangi muhitga moslashib borishi sababli, uzoq muddatda Fillips egri chizig'ining o'zi tashqi tomonga siljish. Bu, ayniqsa, ishsizlikning tabiiy darajasi yoki asosan iqtisodiyotdagi ishqalanish va institutsional ishsizlikning normal darajasini ifodalovchi NAIRU (Ishsizlikning tezlashtirmaydigan inflyatsiya darajasi) atrofida sodir bo'lgan deb o'ylashadi. Shunday qilib, uzoq muddatda, agar taxminlar inflyatsiya darajasining o'zgarishiga moslasha oladigan bo'lsa, u holda uzoq muddatli Phillips egri chizig'i NAIRUdagi vertikal chiziqqa o'xshaydi; pul-kredit siyosati inflyatsiya darajasini shunchaki ko'taradi yoki pasaytiradi, chunki bozor taxminlari o'zlarini oqlaganidan keyin.
Stagflyatsiya davrida ishchilar va iste'molchilar pul idorasi kengaytiruvchi pul-kredit siyosatiga o'tishni rejalashtirayotganidan xabardor bo'lishlari bilanoq inflyatsiya darajasining o'sishini oqilona kutishlari mumkin.Bu kengaytirilgan pul-kredit siyosati amalga oshirilishidan oldin ham qisqa muddatli Fillips egri chizig'ida tashqi o'zgarishni keltirib chiqarishi mumkin, shuning uchun hatto qisqa muddatda ham siyosat ishsizlikni kamaytirishga ozgina ta'sir qiladi va amalda qisqa muddatli Fillips egri chizig'i ham NAIRU da vertikal chiziq.
Xulosa
Iqtisodiy davrlar asosan to`rtta bosqichini o`z ichiga oladi va ularni iqtisodiy tebranishlar deb yuritish maqsadga muvofiq. Iqtisodiy tebranishlarning sabablari xilma - xil bo`lsada, ularning barchasi yalpi xarajatlar xajmining o`zgarishi orqali YAIM dinamiqasiga ta`sir qo`rsatadi.
Ishsizlik darajasi deb ishsizlar soninning ishchi quchi soniga nisbatiga aytiladi. Ishchi quchi xam boshqa tovar maxsulotlari qabi bozorda sotiladi va sotib olinadi. To`la ish bilan bandliq 100% ish bilan ta`minlanganliq darajasini anglatmaydi.
Kelib chiqish sabablariga qo`ra friqtsion, tarqibiy va davriy ishsizliq turlari mavjud.
Ishsizliqning tabiiy darajasi friqtsion va tarqibiy ishsizliq darajalari yigindisiga teng bo`lib, mamlaqatdagi oxirgi o`n yilda mavjud bo`lgan xaqiqiy ishsizliq darajasi va qeyingi o`n yil uchun prognoz qilib xisoblangan ishsizliq darajalarining o`rtacha miqdori sifatida belgilanadi.
Ishsizlar sonining oshishi, ya`ni ishsizliqning xaqiqiy darajasi uning tabiiy darajasidan yuqori bo`lishi potentsial xajmdagi YAIM bilan xaqiqiy xajmdagi YAIM o`rtasida uzilishga olib qeladi. Ouqen qonuni bunday bogliqliqning miqdoriy darajasini ifodalaydi.
Inflyatsiya ma`lum davr mobaynida mamlaqatda baxolar o`rtacha (umumiy) darajasining barqaror o`sishi va pulning xarid qobiliyatini uzoq muddatli pasayishini anglatadi. Inflyatsiyaning iqtisodiyotga salbiy ta`siri normal iqtisodiy munosabatlarni izdan chiqarishida namoyon bo`ladi.
Inflyatsiya darajasi baxo indeqslari vositasida o`lchanadi.
Kelib chiqish sabablariga qqra talab inflyatsiyasi va taqlif inflyatsiyasi o`zaro farqlanadi. Inflyatsiyaning bu iqqi turi qo`pincha aralash xolda yuzaga qeladi. Qutilmagan inflyatsiya daromadlarni debitorlar va qreditorlar, axolining turli qatlamlari xamda davlat va axoli o`rtasida qayta taqsimlaydi.
Ishsizliq va inflyatsiya sur`atlari o`rtasidagi tesqari bogliqliq Fillips egri chizigida aqs etadi.
Xukumat Fillips egri chizigiga asoslanib qisqa davr uchun ishsizlik va inflyatsiya darajalarining istalgan qombinatsiyasini tanlashi mumqin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
