|
3 . Uzbekiston Respublikasi Solik Kodeksining 23-moddasigabinoan asosiy vositalarning amortizatsiya nomlari kuyidagicha belgilangan:
№
|
Asosiy vositalar guruxlari
|
Amortizatsiya normasi.
|
1
|
.Engil avtomobill, taksi, yullarda foydalanilgan avtotraktor texnikasi, maxsus asbobuskuna, inventar va jixozlar, kompyuterlar, periferiya kurilmalari va ma’lumotlani kayta ishlash uskunalari
|
20 foiz
|
2
|
YUk avtomobillari, avtobuslar, sanoatning barcha tarmoklari, metal kuyish korxonasi uchun mashinalar va uskunalar, kishlok xujalik mashinalari va uskunalari, ofis uchun mebel
|
15 foiz
|
3
|
Temir yul dengiz, daryo va xavo transporti vositalari, kuch-kuvvat beradigan mashinalar va uskunalar: issiklik –texnika uskunalari, turbina uskunalari, elektr dvigatelri va dizel genaratorlar, elektr uzatish va aloka kurilmlari, truboprovodlar
|
8 foiz
|
4
|
Binolar, inshootlar va imoratlar
|
5 foiz
|
5
|
Boshka guruxlarga kiritilmagan, amortizatsiya kilinadigan akivlar
|
10 foiz
|
Asosiy vositalarga eskirish xisoblashda «Asosy vositalar2 nomli 5-son BXMAga xamda Uzbekiston Respublikasining Solik kodeksiga amal kilish
«Bobur» xissadorlik jamiyatida asosiy vositaga eskirish xisoblash buyicha kuyidagi ma’lumotlar mavjud;
¨ Asosiy vositaning balans kiymati – 50000 ming sum;
¨ Tugatilish kiymati – 2000 ming sum;
¨ Xizmat kilish muddati – 5 yil;
Yillik amortizatsiya summasi = (50000 – 2000)/5 = 9600 ming sum.
Amottizatsiyani tugri chizikli usulda xisoblash jadvali.
Yllar
|
Balans kiymati
|
Yillik amortizatsiya
summasi
|
Jamgarilgan amortizatsiya
|
Koldik kiymati
|
1 – yil
|
50000
|
9600
|
9600
|
40400
|
2 – yil
|
50000
|
9600
|
19200
|
30800
|
3 – yil
|
50000
|
9600
|
28800
|
21200
|
4 – yil
|
50000
|
9600
|
38400
|
11600
|
5 - yil
|
50000
|
9600
|
48000
|
2000
|
Amortizatsiyani tugri chizikli usulda xisoblashda uning summasi foydalanish muddati davomida bir xil buladi, jamgarilgan eskirish bir tekisda oshib boradi, koldik kiymati esa, baxolangan tugatish kiymatiga etguncha bir tekisda kamayib boradi.
4 . Maxsulot ishlab chikarish, ishlarni bajarish yoki xizmat kursatish yoxud tashkilotni boshkarish uchun foydalanilayotgan asosiy vositalar ob’ektlarning kiymati buxgalteriya balansidan xisobdan chikarilishi kerak.
Kuyidagi xujalik operatsiyalari natijasida asosiy vositalar tarkibidan chikib ketadi:
¨ Realizatsiya kilinganida;
¨ Bundan buyon foydalanish maksadga muvofikemasligi sabablariga kura xisobdan chikarilganida;
Misol. «Bobur» xissadorlik jamiyatida may oyida komyuter xisobidan chikariladi: balans kiymati 120000 sum, eskirish kiymati 30000 sum.
Asosiy vositaning sotish kiymati 80000 sum. Moliyaviy natijani aniklab, muomilaga kuyidagicha provodka beramiz:
¨ Komyuterning sotish kiymatiga:
D – t 4890 – «Boshka shaxslarning karzlari – joriy kismi» - 200000 sum;
K- t 9210 – «Asosiy vositalarning realizatsiyasi va boshkacha chikib ketishi» - 200000 sum.
¨ Balans kiymati xisobdan chikariladi:
D- t 9210 – «Asosiy vositalarning realizatsiyasi va boshkacha chikib ketishi» - 120000 sum;
K – t 0130 – «Mashina va jixozlar» - 120000 sum.
¨ Eskirish kiymati xisobdan chikarildi:
D- t 0230 «Mashina va jixozlarning eskirishi» - 30000 sum;
K – t 9210 – «Asosiy vositalarning realizatsiyasi va boshkacha chikib ketishi» - 30000 sum.
¨ KKS xisoblab yoziladi. KKS summasi asosiy vositalarning shartnomaviy kiymati va koldik kiymati urtasidagi farkdan aniklanadi. Solikka tortiladigan baza 200 – (120 – 30) = 110000 sumdan iborat;
KKS = 110000x20/100 = 22000 sum;
D – t 9210 – «Asosiy vositalarning realizatsiyasi va boshkacha chikib ketishi» - 22000 sum;
K – t 6410 – «Byudjetga tulovlar buyicha karzlar» - 22000 sum.
¨ Asosiy vositani sotishdan foyda olindi (200000+30000-22000)=88000 sum:
D – t 9210 – «Asosiy vositalarning realizatsiyasi va boshkacha chikib ketishi» - 88000 sum;
K – 9310 – «Asosiy vositalarning realizatsiyasi va boshkacha chikib ketishidan foyda» - 88000 sum.
5. nomoddiy aktivlarni buxgalteriya xisobida xisobgaolish uchun kuyudagi xisob varaklar ochilgan:
0410-«Patenlar, xou-xau va litsenziyalar»
0420-«Sovdo markalari, tovar edgilari va sanoat namunalari»
0430-«Dasturiy ta’minot»
0440-«YOr va tabiat resurslaridan foydalanish xukuki»
0450-«Tashkiliy xarajatla»
0460-«Franshizalar»
0470-«Mualliflik xukuklari»
0480-«Gudvill»
0490-«Boshka nomoddiy aktivlar»
Boshka nomoddiy aktivlarni kirim kilinishi kuyidagi kurinishlarda buladi:
Misol. «Bobur»xissadorlik jamiyati 2001-yil sentabr oyida kiymati 500000sumlik dasturiy ta’minoti uzga tashkilotdan sotib oldi va uni balansga kabul kilib oldi.Ushbu muomalaga xisobda kuyidagicha provodka beriladi:
§ Nomoddiy aktiv xarid kilindi
D-t 0830-«Nomoddiy aktivlarni sotiv olish»-500000sum.
§ «Nomoddiy aktiv balansga kabul kilindi»:
D-t 0430-« Dasturiy ta’minot»- 500000sum
K-t 0830-« Nomoddiy aktivlarni sotib olish»-500000 sum.
6. Nomoddiy yoki «yashirin» aktivlar tarkibiga jismoniy, oshkora shakliga ega bulmagan, lekin xujalik xujalik yurituvchi sub’ektga daromad keltiruvchi mablaglar kiritiladi.
Buxgalteriya xisobida nooddiy aktivlarni xisobga olishda soddalashtirish maksadida ularni turkumlab olish maksadga muvofik xisoblanadi. Amaliyotda nomoddiy aktivlarning kuyidagi turlari mavjud:
¨ Patentlar.
¨ Nou–xau.
¨ Tovar belgilari, savdo markalari va atamalari.
¨ Sanoat namunalari.
¨ Dasturiy ta’minot.
¨ Gudvill.
¨ Tashkiliy xarajatlar.
¨ Franshizalar.
¨ Mualliflik xukuklari.
¨ Er va tabiat resurslaridan foydalanish xukuki.
¨ Sotish kiymati.
¨ Tugatilish kiymati.
¨ Koldik kiymati.
¨ Urnini koplash kiymati.
Nomoddiy aktivlarni buxgalteriya xisobida xisobga olish uchun kuyidagi xisobvarakalar ochilgan:
0410 – «Patentlar, nou-xau va letsenziyalar».
0420 – «Savdo markalari, tovar belgilari va sanoat namunalari».
0430 – «dasturiy ta’minot».
0440 – «Er va tabiat resurslaridan foydalanish xukuki».
0450 – «Tashkiliy xarajatlar».
0460 – «Franshizalar».
0470 – «Mualliflik xukuki».
0480 – «Gudvill».
0490 – «Boshka nomoddiy aktivlar».
Takrorlash uchun savollar.
1. asosiy vositalar nima?
2. Nomoddiy aktivlarga nimalar kiradi?
Do'stlaringiz bilan baham: | 
