Mundarija: Kirish VII guruhning asosiy guruhcha elementlari va ularning amaliy ahamiyati Galogen kichik guruh elementlarining xossalari

Ftor va sog’liq

Ftor inson tanasida mavjud bo’lgan elementlar qatoriga kiradi. Garchi u hayotiy element bo’lmasa-da, ayniqsa suyak va tish tuzilishi uchun muhim moddadir. Ftorning eng muhim manbai suvdir. Dengiz mahsulotlari va choy ham ftorning muhim manbaidir. O’simliklar orasida eng ko’p flor tarkibidagi o’simlik choy hisoblanadi. U organizmga oziq-ovqatdan kaltsiy va natriy bilan birikma sifatida singib ketadi. Tish va suyaklarning tuzilishida ftor bor. Odamlarda ftor etishmasligi tishlarning sog’lig’ini buzadi va suyaklarni zaiflashtiradi. Boshqacha qilib aytganda, bu tishlarning chirimasligi uchun muhim mineral hisoblanadi. Bu tishlarni kislotalarning salbiy ta’siridan himoya qiladi. Ftorid shuningdek ko’plab antidepressantlarda, xolesterolni pasaytirishda va antibakterial preparatlarda,qo’llaniladi.

Ftorni ko’p iste’mol qilish ham ba’zi noqulayliklarni keltirib chiqaradi. Ftoridning katta dozalarini uzoq vaqt qabul qilish xavfli oqibatlarga olib kelishi mumkin. Miyaning faoliyati buzilishi, gormonlar buzilishi, reproduktiv faoliyat bilan bog’liq muammolar va osteoporoz kabi holatlar ortiqcha ftor ta’siridan kelib chiqqan buzilishlardir. Haddan tashqari ftor ta’sirida o’sish to’xtaydi, jigar, buyrak, buyrak usti bezi va reproduktiv organlar kabi metabolik faol to’qimalarda hujayraning shikastlanishi sodir bo’ladi. Bolalardagi ftorning ko’pligi aqliy zaiflikni keltirib chiqarishi mumkin. «Ftoroz» deb nomlangan ftor bilan zaharlanish natijasida gijjalar, oshqozon va ichak muammolarini ko’rish mumkin. Tish florozi tishlarda oq chiziqlar va dog’larni keltirib chiqarishi mumkin. Ilg’or fluoroz tishlarda chuqur, kulrang va qora dog’lar, emal shakllanishining buzilishi kabi muammolarni keltirib chiqarishi mumkin.

Odamlarning ftorga bo’lgan ehtiyoji kuniga 1-4 milligramm atrofida. Ko’rinib turibdiki, chaqaloqlarda va bolalarda 1-2 milligramm ftor, kattalarda 2-4 milligramm ftorid etarli. Ftorli odamlarning bir qismi siydik bilan ajralib chiqadi. Ularning bir qismi suyaklar va organlarda to’planadi.

Ftor nima

• 
  Agar inson tanasida ftor etarli bo’lsa, tishlar oq rangga ega. Ammo tanadagi ftor miqdori oshgani sayin tishlar sarg’ayadi.
  
• 
  Ichimlik suvida ftor miqdori yuqori (2 ppm va undan yuqori) tishlarda sariq plakatlar hosil qilishi mumkin.
  
• 
  Ftor tabiiy ravishda tarmoq suvida mavjud. Biroq, ayrim mintaqalarda ftor miqdori suvda etarli emas. Bunday hollarda ftor tarmoq suviga qo’shiladi.
  
• 
  Mineral suvlar issiq ichimliklar va ovqatlarda ishlatilganda, inson salomatligi uchun zarur bo’lgan miqdorda ftor qo’shimchasi ta’minlanadi.
  
• 
  Organizmdagi ftor 50 ppm va undan yuqori tezlikda o’limga olib keladi.
  
• 
  Tanadagi ftorning 95 foizi suyaklar va tishlarda uchraydi.
  
• 
  Atrofdagi ftorni yo’q qilish mumkin emas, faqat uning shakli o’zgarishi mumkin.
  
• 
  Ftorning eng katta zaxiralari Janubiy Afrika, Meksika va Xitoyda joylashgan. Kaliforniya, Alyaska va Argentina ham ftorga boy boshqa mamlakatlardir.
  
• 
  Hisob-kitoblarga ko’ra, dunyoda 120 million tonna ftor zaxirasi mavjud. Uning dunyodagi yillik ishlab chiqarish hajmi 4 million tonnani tashkil etadi.