Ўзбекистон ўз хохуши ва таклифи билан 1992- йил 2-мартда Б.М.Т. га аъзо бўлди.
Президентимиз И.А. Каримов Б.М.Т. бош ассамблеясининг 1993 -йил 48- сессиясида иштироок этиши ва унда 27- сентябрда қилган маърузаси ўзбекистоннинг жахонда кўҳна ва ёш навқирон давлат сифатида намаён этди.
Ўзбекистоннинг ташаббуси билан Б.М.Т. раҳнамолигида 1995-йил 15-16 сентябр кунлари М.Осиё хавсизлик вахамкорлик масаларига бағишланган Тошкент кенгаш –семинари бўлиб ўтди. Бунда 31 давлат 6 та халқаро ташкилот иштирок этди.
1993 йил Ўзбекистон 29- октябрда UNESCO нинг Париждаги қароргохида аъзоликга қабул қилиш мароссими бўлиб ўтди.
Ўзбекистон Республикаси ўз ташқи сиёсатида БМТ билан ҳар томонлама алоқаларини ривожлантириш ва мустаҳкамлашга ҳаракат қилиш билан бирга унинг энг нуфузли ихтисослашган ташкилотларидан бири-ЮНЕСКО (таълим, фан ва маданият билан шуғулланувчи халқаро ташкилот) билан ҳам алоқаларини кучайтиришга жиддий аҳамият бериб келди.
Бугунги кунда ЮНЕСКО Президентимиз И. Каримов таъбири билан айтганда, жаҳондаги энг нуфузли маънавият ва эзгулик ташкилоти ҳисобланади. Бу тўғрида юртбошимиз ЮНЕСКОнинг 50 йиллиги муносабати билан унинг 1996 24 апрелда Парижда бўлган ижроия кенгаши сессиясида сўзлаган нутқида шундай деган эди:
«ЮНЕСКО-халқаро ташкилот сифатида бугунги кунда илмфан, маданият ва маорифнинг миллий тизимларини бирлаштирган ҳолда, айни пайтда уларни жаҳон интеллектуал тараққиётининг интеграция тажрибаси билан бойитаётган, халқларни бутун инсониятнинг жуда бой маънавий мероси билан ошно қилаётган кўприкка айланган.
ЮНЕСКОнинг барчага–катта ва кам сонли халқларга ўз тарихий ва маданий ютуқларини намойиш этиш, уларнинг жаҳон интеллектуал маконга интеграциялашуви йўлидаги интилишларини рўёбга чиқариш учун мутлақо бир хил имконият яратиб бераётган муҳим халқаро анжуман сифатида тутган ўрни бебаҳодир.
Биз ўтмишсиз келажак бўлмаганидек, ҳамкорлик ва маданий интеллектуал маконнинг интеграциясисиз тараққиёт ҳам бўлмаслигига аминмиз. Шунинг учун ҳам тараққиётнинг мустақил йўлидан бораётган Ўзбекистон ЮНЕСКО билан мустаҳкам ҳамкорлик қилмоқда, жаҳоннинг эзгулик сиёсатини ривожлантиришда иштирок этиш мақсадида халқаро миқёсда маънавий алоқаларни кенгайтириш ва мустаҳкамлаш учун олдимизда очилаётган имкониятлардан фаоллик билан фойдаланмоқда».
Дарҳақиқат ЮНЕСКОнинг Ўзбекистонга бераётган эътибори туфайли мамлакатимизда, айниқса кейинги йилларда кўпгина муҳим тадбирлар амалга оширилмоқда.
Жумладан, 1994 йилнинг 24 октябрида Париждаги ЮНЕСКОнинг мажлислар ўтказиладиган залида «Улуғбек ва буюк Темурийлар даври» мавзуида халқаро конференция бўлиб ўтди. «Улуғбек ва анъанавий санъат» кўргазмаси очилди.
1996 йилнинг 22 февралида ЮНЕСКО Бухоро шаҳрини Жаҳон маданий мероси ҳисобланувчи ва ЮНЕСКО ҳимоясида бўлган шаҳарлар рўйхатига киритиш тўғрисида қарор қабул қилди. Шуйилнинг март ойида ЮНЕСКО шафелигида Самарқанд ҳунармандлар уюшмасининг биринчи кўргазмаси бўлиб ўтди. Мазкур кўргазма анъанавий халқ санъатини тиклаш, ўзбек халқининг маънавий меросини оммалаштириш, ҳунармандусталарниижодийкамолтоптиришваюксакдаражадабадиийасарларюзагакелишиучуншартшароитяратишмақсадидаташкилэтилганэди.
1997 йилдаЮНЕСКОнингБухороваХиванинг 2500 йиллигимуносабатибиланбелгилаганюбилейтантаналаривабутадбирлардоирасидаПариждагиМариньитеатрида «Буюкипакйўли» спектаклибиланЎзбекистонмаданиятикунлариочилди. БухороваХивагабағишланганкўргазматашкилэтилди. ЮНЕСКОбошқароргоҳидаЎзбекистонсанъатусталариконцертибўлди.
1998 йилнингноябридаИстамбулдаЮНЕСКОмусиқакенгашимақомчиларгуруҳинингйиғилишибўлибўтди. 3 кундавомидаГермания, Англия, Франциявабошқамамлакатлардан, шужумладан, бизнингмамлакатимизданборганмусиқасанъатимутахассисларимақоммуаммолариҳамдаунингҳозиргитараққиётигаоидмаърузаларнимуҳокамақилишди.
2000 йилнингноябридаЮНЕСКОжаҳонмеросиқўмитасинингАвстралиядабўлибўтганмажлисидадунёдаги 61 танодирсиёсийёдгорликларбиланбирқатордаЎзбекистоннингШаҳрисабзшаҳриҳамжаҳонмеросирўйхатигакиритилди.
Кўринибтурибдики, республикамиздаЮНЕСКОташаббуси, раҳномалигиваиштирокидаҳечбўлмагандаҳарйилибиронбирмуҳимтадбирўтказибтурилибди.
Чунончи, ЮНЕСКОқароригабиноанбуюксоҳибқиронАмирТемуртаваллудининг 660 йиллигининишонлашгабағишланганкаттатантаналарбўлибўтди.
СамарқанддаМарказийОсиётадқиқотларихалқароинститутиташкилэтилди. Буинститутраҳномалигидакўпжилдликноёбхалқаротадқиқот-«МарказийОсиёцивилизацияларитарихи» номлийирикилмийлойиҳаларниамалгаоширишгакиришилди.
ЮНЕСКОЎзбекистондатаълимтизиминитакомил-лаштириш, илмфанниривожлантириш, маданийватабииймероснисақлашборасидаҳамжудакаттакўмакбермоқда. Унингшарқмеъморчилигижавоҳирлари-Самарқанд, Тошкент, Бухоро, Хивадагитарихийёдгорликларнитаъмирлашватабиийофатлардансақлашбўйичахалқаролойиҳаларниишлабчиқишҳамдаамалгаоширишдагиҳиссасиҳамжудасезиларлидир.
ЎзбекистонБМТнинг, шужумладан, ЮНЕСКОнингтаълимнисекторларбўйичатаҳлилқилишқўшмалойиҳаларидафаолликбиланқатнашмоқда. АҳолисимутлақсаводхонЎзбекистонбулойиҳалардоирасидаАҚШ, Франция, БуюкБритания, Германиявабошқамамлакатларнингдавлатмуассасаларибиланҳам, давлатларгатобебўлмаганташкилотларибиланҳамсамаралиҳамкорликниамалгаоширмоқда.
ЮНЕСКОжаҳонҳамжамиятинингинтеллектуалвамоддийтехниккучларинибугунгикундаоламшумулэкологикаҳамияткасбэтганОролфожиасиниҳалэтишгажалбқилишишларигаҳамкаттаҳиссақўшмоқда.
ЎзбекистонбиланЮНЕСКОалоқаларинимустаҳкамлашдаЮНЕСКОижроиякенгашисаъйҳаракатларибиланунинг 155-сессиясиякунловчимажлисининг 1998 йилнинг 6 ноябридаТошкентдабўлибўтганлигиниалоҳидақувончбилантаъкидлабўтишўринлибўлади.
Якунловчи мажлисни ЮНЕСКО ижроия кенгашининг раиси Пал Патаки очди. Сессияда Ўзбекистон Республикасининг биринчи Президенти И.А.Каримов нутқ сўзлади. Сессияда сўзга чиққан ЮНЕСКО бош директори Федерико Майор Ислом Каримовни Абу Али Ибн Сино номидаги олтин медалга сазовор бўлганлиги билан табриклади ҳамда Ўзбекистон Президентига медални топшириб, давлатимиз бошлиғи инсоний ғояларни шарафлагани, маданий бойликларни сақлашдаги ва илмий меросни ўрганишдаги хизматлари учун ушбу мукофотга сазовор бўлганлигини таъкидлади.
ЮНЕСКО ҳақида гап кетаркан, шуни қониқиш билан изҳор этиш керакки, ЮНЕСКО ҳар йили ўз фаолияти доирасида жаҳонда 150-200 йирик тадбир ўтказади. Шу маънода ЮНЕСКО ҳар бир давлатдаги илғор тажрибаларни ўрганувчи ва бошқаларга тарқатувчи «ғоялар лабораторияси» ролини бажармоқда. 2017 йил сентябр ойида президентимиз Ш.Мирзиёев БМТнинг навбатдаги саммитида қатнашди ва ўз маърузасида Ислом дини, Афғонистон муаммолари, 2 миллиарддан зиёд ёшлар муаммолари ва орол ҳақида гапириб, масалар ечими юзасидан ўз таклифлари билан чиқдилар.
