Mundarija Kirish Inflyatsiya tushunchasi va uning mohiyati

Kurs ishining predmeti O’zbekistonda yuaga kelgan inflyatsiyani oldini olish va inflatsion targetlashga o’tish jarayonida yuzaga keladigan munosabatlarni o’z ichiga oladi.
Kurs ishining obyekti sifatida O’zbekiston Respublikasida inflyatsiya jarayoni holati vapul-kredit siyosati belgilab olindi


1.Inflyatsiya tushunchasi va uning mohiyati
Inflatsiya so`zi lotincha bo`lib, lug`aviy manosi “bo`rtish”, “ko`pchish”, mantiqan pulning qadirsizlanishi va narx-navoning muntazam ravishda oshib borishi kabi manolarni bildiradi.Bu so`z XIX asrning urtalaridan boshlab iqtisodchilar tomonidan iqtisodiy tеrmin sifatida ishlatilguncha kadar, u tibbiyotda xavfli usma kasalini ifodalashda qo`llanilgan.Inflatsiya pul qadrsizlanishini bildiradi. Inflatsiya har yili rivojlangan davlatlarda o’rtacha 7 % tashkil etadi. Barcha iqtisodiy aloqalar inflyatsiyani hisobga olgan holda amalga oshiriladi.
Inflatsiya (lot. inflation — shishish, bo’rtish, ko’tarilish), pulning qadrsizlanishi tovar-pul muvozanatining buzilishi natijasida muomalada xo’jalik aylanmasi ehtiyojlaridan ortiq darajada qog’oz pullar miqdorining ko’payib ketishi, pul massasining tovarlar massasidan us-tunligi natijasida tovar bilan ta’minlanmagan pullarning paydo bo’lishi. Inflatsiya birinchi galda sifati yaxshilanmagan holda tovarlar va xizmatlar nyarxining ko’tarilishi ko’rinishida, shuningdek, oltin va chet el valyutasining milliy valyutaga nisbatan qimmatlashishi shaklida yuz beradi.<sup>4</sup>Inflyatsiya makroiqtisodiy beqarorlikning ko`rinishlaridan biri hisoblanadi.
Inflyatsiya tushunchasi birinchi marta g`arbiy Amerikada, (1861-1865 yilllardagi fuqarolar urushi davrida) ishlatila boshlagan va qog`oz pul muomalasining ko`payib ketishi jarayonini bildirgan. Iqtisodiy adabiyotlarda inflyatsiya tushunchasi XX asrda, birinchi jahon urushidan keyin keng tarqaldi.
Inflyatsiya – bu qog`oz pul birligining qadrsizlanishi va shunga mos ravishda tovar narxlarining o`sishidir.Inflyatsiya bozor xo`jaligining har xil sohalarida takror ishlab chiqarish nomutanosibliklari tug`diradigan murakkab ijtimoiy-iqtisodiy hodisadir.Qog`oz pul tovarlarga, oltinga va o`z qadrini, barqarorligini saqlab qolgan chet el valyutalariga nisbatan qadrsizlanadi.
Inflyatsiya narx indeksi yordamida bazis davrga nisbatan aniqlanadi. Masalan, iste'molchilik tovarlariga narx indeksi 1998 yil 113, 6; 1999 yil - 118,3 ga teng bulsa, inflyatsiya sur'ati quyidagicha bo`ladi.
_{Inflyasiya sur’ati =}
Inflyatsiyaning a) me'yoridagi; b) o`rmalab boruvchi v) giper inflyatsiya kabi turlari ham mavjud. Inflyatsiyaning birinchi turida baholar yiliga 10 foizgacha, ikkinchisida 20 dan 200 foizgacha, uchinchisida, astronomik miqdorda o`sishi kuzatiladi.Bashorat qilish mumkinligiga qarab kutilayotgan va kutilmagan inflyatsiya farqlanadi. Kutilayotgan inflyatsiya va uning oqibatlarini oldindan bashorat qilish mumkin, kutilmagan inflyatsiyani oldindan aytib bo`lmaydi.Birinchi xolda inflyatsiyaning kutilayotgan salbiy oqibatlariga tayryolanib uni sezilarli darajada yumshatish mumkin.Ikkinchi holda narxlarning kutilmagan o`sishi natijasida mamlakat iqtisodiy axvolining sezilarli yomonlashuvi ro`y berishi mumkin.