Mundarija: kirish I

YevropaIttifoqieksporthajmi

2.1-rasm. Manba:www.tradingeconomics.com

Grafikdan ko`rinib turibdiki, Yevropa Ittifoqi iqtisodi inqiroz davrida chuqur retsessiya davrini boshdan kechirgan, lekin qat`iy iqtisodiy siyosatlar orqali eksportni rag`batlantirishga erishgan. Eksport jonlanishiga sabab eksport diversifikatsiyasining kengayishi, eksportni rag`batlantiruvchi siyosatlarning qo`llanishi muhim omil vazifasini o`tagan.

Yevropa Ittifoqida eng kuchli iqtisodiyotlardan biri bo’lgan Germaniya Federativ Respublikasi eksport salohiyatining nazariy va amaliy tomonlardan o’rganib chiqsak maqsadga muvofiq bo’ladi.
Yevropaning markazida va qulay geografik sharoitida joylashgan Germaniya Federativ Respublikasi zamonaviy jahon iqtisodiyotida faol ishtirokchisi sifatida namoyon bo’lmoqda.
Germaniya iqtisodiyoti hozirgi vaqtda uchinchi iqtisodiyot bo’lib Yevropa Ittifoqi YaIMsining uchdan bir qismini tashkil etadi.
Ikkinchi jahon urishi tugagandan so’ng iqtisodiyotning muvaffaqqiyatli rivojlanishida 1950 yillarda Germaniya konsleri Lyudvig Erxard tomonidan kiritilgan ijtimoiy bozor xo’jaligi modelini qurish muhim rol o’ynaydi. Ushbu modelning asosida davlatning iqtisodiyotga aralashuvining yetarli darajada yuqoriligi bilan bir qatorda liberalism tamoyillari yotadi. Alohida ta’kidlash kerakki, ushbu tamoyillarga amal qilgan holda oxirgi vaqtda Germaniya iqtisodiyoti iqtisodiy o'sish suratlarini sekinlashishi, ishsizlikning yuqori darajasi, davlat qarzining oshib ketishi kabi jiddiy muammolarga dosh berib kelmoqda.
Bu muammolar Yevropa Ittifoqida yuzaga kelgan qarz inqirozi davrida yanada muhim xarakter kasb etadi⁶.
Oxirgi o’n yillikda Germaniya tovarlar eksporti bo’yicha yetakchi o’rinlarni egallab kelmoqda. 2003 yildan 2008 yilgacha Germaniya olib chiqib ketilgan mahsulotlar hajmi bo’yicha birinchi o’rinni egallagan. Hozirgi kunda esa Tovar eksporti bo’yicha Xitoy yetakchilik qiladi. JST ma’lumotlariga ko’ra, 2012 yilda GFR ning jahon eksporti hajmidagi ulishi 8,1 foizni tashkil etgan⁷.
Germaniyaning asosiy savdo hamkorlari birinchi navbatda Yevropa Ittifoqi davlatlari (Fransiya, Niderlandiya), AQSh va Xitoy hisoblanadi.
Ushbu davlatlarga eksport qilinadigan tovarlar ulushi doimiy o’sib bormoqda. 2012 yilda Xitoyga nemis eksportining hajmi 2,7 foizga o’sdi. Xitoyga eksport qilinadigan asosiy mahsulotlar kompyuter texnikasi, mashina va avtomobilsozlik mahsulotlari hisoblanadi va u o’z o’rnida ushbu sohalarini rivojlanishiga ijobiy ta’sir ko’rsatadi. Myunhendagi Iqtisodiy Tadqiqotlar Institutei eksportlarining fikriga ko’ra Xitoy aholisining ko’p qismining daromadlari ko’payib borar ekan, nemis avtomobilsozlik sohasi mahsulotlariga talab doimiy o’sib boradi⁸.
Uzoq vaqtlar davomida Germaniya Yevropa Ittifoqidagi eng yirik iqtisodiy derjavalardan biri sifatida qolmoqda. Statistik yilnoma ma’lumotlariga ko’ra 2012 yilda Germaniya YaIM 2,64 trillion yevroga teng bo’lgan. 2011 yilda xuddu shu ko’rsarkich 2,57 trillion yevroni tashkil qilgan⁹.
Germaniyaning eksport ko’rsatkichlari yildan-yilga o’sishda davom etmoqda, lekin o’sish sur’ati oldingi yillar bilan solishtirganda aytarli darajada sekinlashdi. 2012 yilda Germaniya 1,170 trillion yevrolik tovar eksport qildi va bu ko’rsatkich 2011 yildagi 1,06 trillion yevroga teng bo’lgan rekort darajadan biroz ko’p edi. Import qilingan tovarlar summasi esa 992,7 milliard yevroni tashkil etdi. Federal statistik agentlik ma’lumotlariga ko’ra 2012 yilda eksport ko’rsatkichi 2011 yildagi ko’rsatkichga nisbatan 4,1 foizga ko’paydi, import esa 2,3 foizga o’sdi¹⁰.
2012 yilda Germaniya Yevropa Ittifoqi davlatlariga 625,7 milliard yevro summadagi tovarlarni eksport qilgan va bu o’tgan yilgi ko’rsatkichdan 0,3 foizga kam. O’z navbatida import biroz o’sdi va 571,1 milliard yevroni tashkil etgan va bu o’tgan yilgi ko’rsatkichdan 0,9 foizga yuqori bo’lgan¹¹.
Yuqori keltirilgan statistik ma’lumotlar shuni ko’rsatadiki, murakkablashib borayotgan sharoitda Germaniya eksport sohasida yetakchilik o’rnini ushlab turishning uddasidan chiqdi.
Nemis eksporti yuqori raqobatbardoshliligi bilan jahon bozorida ajralib turadi. Germaniya eksportining muvafaqqiyatli rivojlanishining dastlabki shart-sharoitlarini aniqlab olish uchun davlat iqtisodiyotining SWOT tahlilini o’tkazish zarur.

2. 
   Germaniya Federativ Respublikasida eksportning rivojlantirishning zamonaviy tendensiyalari
   

Germaniya ichki talab yetakchi bo’lishiga qaramay eksport Germaniya iqtisodiyoti o’sishida qudratli omil bo’lib qolayapdi. Germaniyada eksport siyosatiga jiddiy e’tibor qaratilyapdi. Shuning ham uchinchi muhandis texnik yoki yoki tadbirkor eksportga ishlayapdi. Mamlakat eksport tarkibida sanoat mollari 90 foizga yaqinni tashkil etadi. Eksportning asosiy sohalari ximiya, mashinasozlik, avtomobilsozlik, elektrotexnika tormoqlaridir. Yuqorida nomlari tilga olingan sohalarning mahsulotlari eksportning yarimidan ziyodini tashkil qiladi. Keyingi yillarda Germaniya eksporti geografiyasi brogan sari kengaymoqda. Mamlakat eksportining kengashi MDH mamlakatlari evazuga bo’layapdi. Germaniyanng tashqi iqtisodiy aloqalari asosan G’arbiy Yevropa mamlakatlari va AQSH ga qaratilgan. Bugungi kunda 59,6 foiz nemis eksporti YEI ning 10 mamlakatiga, 10,3 foizi AQSH ga, 31 foizi Rossiyaga to’g’ri keladi.