Mundarija: Kirish I bob. Tasviriy san'atni o'qitilishi va uyg'onish davri haqida umumiy ma'lumotlar

1.2. Evropada uyg`onish davri rassomlarining xizmatlari

Uyg`onish davrida italiya tasviriy san`ati va uni o`qitish metodi katta rol o`ynagan. bu davrda rasm chizish umumiy ta`lim beradigan o`quv predmetlari qatoriga kiritildi. mashhur rassomlardan chennino chennini, leon batista alberti, leanardo da vinchilar bu borada e`tiborga loyiq ishlarni amalga oshirganlar. ularning asarlarida fan va san`at o`rtasidagi aloqalar, proporsiya, perspektiva, anatomiya masalalari asosiy o`rinni egalladi. ularning fikrlariga ko`ra naturaga qarab rasm ishlash o`qitishning asosini tashkil etishi lozim hisoblangan..

Ayniqsa, leanardo da vinchi tasviriy san`atni o`qitish metodikasi taraqqiyotiga katta ta`sir ko`rsatgan. u o`zining “kniga o jivopisi” nomli ishida rassomchilikni jiddiy ilmiy fan sohasi deb qaradi. u ko`p yillar davomida anatomiya, rang, kishi a`zolari o`rtasidagi mutanosiblik qonuniyatlarini ishlab chiqqan.
Tasviriy san`atni o`qitishni takomillashtirishda uyg`onish davrining nemis rassomlaridan A.dyurerning xizmatlari katta bo`ldi. u birinchi bo`lib rasm ishlashni engillashtirish uchun geometrik metodni o`ylab topdi. uning fikricha har qanday buyum, qism va yuzalar asosida geometrik shakllar yotadi. shuning uchun chizishda u yoki bu narsalarni tasvirlashda avval geometrik shakllar chizib olinishi lozim, keyin ular umumlashtirilib, haqiqiy tasvir hosil qilinadi. keyinchalik uning bu metodi dyupyui, ashbe, chistyakov kabilarning pedagogik faoliyatlarida keng qo`llanila boshlangan. hozirgi kunlarda ham bu metod o`z kuchini yo`qotganicha yo`q.
Uyg`onish davri rassomlarining katta xizmatlari shundan iborat bo`ldiki, ular tasviriy san`atda anatomiya, perspektiva, yorug`soyaning benihoya katta ahamiyatini asoslab berdilar. natijada san`at asarlari o`zining yuksak badiiyligi va realistikligi bilan tomoshabinlarni lol qoldiradigan bo`ldi. shunga qaramasdan tasviriy san`atni o`qitish tizimini yaratish ularga nasib etmadi. bu muammolar asosan xvi asrdan boshlab echila boshlagan. bir qator akademiyalar tashkil etilishi ishni engillashtiradi. bunday akademiyalar florensiya, rim, balon kabi shaharlarda ochildi. avvalgi vaqtlarda bunday maktablar xususiy shaxslar tomonidan tashkil etilgan bo`lsa, endi davlat va jamoalar ham bunga o`z ulushlarini qo`shaboshlagan edilar. bu o`quv yurtlari orasida mashhur rassom, haykaltarosh va muallim aka-uka karrachilar hamda uning amakivachchalari agostino va annibale tomonidan ochilgan badiiy akademiya ko`proq iz qoldirdi. ular yaratgan o`qitish tizimida o`quv materiallarini tez o`zlashtirish, o`quvchilarni ilmiy bilimlar, muntazam mashq, qonun va qoidalar asosida rasm ishlash malakalarni hosil qilish asosiy o`rinni egalladi.
Bu rassom–muallimlar o`zlaridan avval o`tgan rassomlarning tajribalari va yutuqlarini umumlashtirib, talabalarni shu asosda o`qitishga harakat qildilar. ular o`z faoliyatlarida yorug`soya, kolorit, rang, konstruksiya, anatomiya, perspektiva masalalariga alohida e`tibor berdilar. ayrim tarixiy va san`atshunoslik ma`lumotlariga qaraganda dyurer tomonidan bir qator nazariy va amaliy qo`llanmalar yaratilgan. lekin ulardan ayrimlari saqlanib qolgan, xolos. akademik tizimga ko`ra jiddiy ilmiy bilimlarsiz rasm ishlashni o`rganib bo`lmaydi. bolalar rasm chizish orqali borliqni bilib boradilar. bu sifat har bir shaxs uchun, u qaysi sohaning mutaxassisi ekanligidan qat`iy nazar zarur deb hisoblandi.
Keyinchalik balon akademiyasi ta`sirida parijda, venada, berlinda, madridda, peterburgda, londonda ana shunday akademiyalar ochildi.
tasviriy san`atni hamma umumiy ta`lim maktablarida o`qitilishining foydali ekanligi buyuk chek pedagogi ya.a.komenskiy tomonidan uning “buyuk didaktika” asarida rivojlantirildi.
Umumiy ta`lim tizimida rasm ishlashni takomillashtirishda fransuz olimi J.J.Russoning fikrlari diqqatga sazovordir. u o`zining “emil ili vospitanie” nomli kitobida borliqni bilishda naturaga qarab rasm ishlashning ahamiyati katta ekanligini isbotlab bergan. uning fikricha rasm chizishni ko`proq tabiat qo`ynida amalga oshirish samaralidir. chunki, bolalar tabiat qo`ynida narsalarni haqiqiy rangi, perspektiv qisqarishlarini ko`rgazmali ravishda o`z ko`zlari bilan ko`radilar, uning qonunlarini ongli ravishda tushunib etadilar.
Yevropa pedagoglari orasida rasm chizishni umumiy ta`lim maktablarida alohida o`quv predmeti sifatida o`qitilishi va uni takomillashtirishda i.v.gyote (germaniya), i.g.pestalotssi, i.shmidt va p. shmidt (shvetsariya), a. dyupyui va f. dyupyuilar (fransiya) katta hissa qo`shdilar.
Umumiy ta`lim maktablarida rasm ishlashda natural metoddan ko`ra geometrik metodlarni afzalliklarini n.pestalotssi, p.shmidt va i.shmidt kabi pedagoglar yoqlab chiqdilar. natijada, maktablarda rasm chizishga o`rgatishda ikkita qarama-qarshi natural va geometrik metodga asoslangan ikki oqim paydo bo`ldi. naturaga asoslangan rasm chizishni ustunliklarini ya.a.komenskiy, j.j.russo, i.v.gyotelar yoqlagan bo`lsalar, geometrik metodni ko`proq i.g.pestalotssi, i.shmidt va P.Shmidt, F.Dyupyuilar asoslashga harakat qildilar.
Lekin, xix asrning ikkinchi yarmidan geometrik metod evropaning ko`p mamlakatlarida qo`llanila boshlandi. shunday qilib, xix asr o`rtalariga kelib, evropada rasm chizish fan tarzida umumiy ta`lim maktablarida o`qitilishi ancha rivoj topdi. bu sohada rassom va muallimlardan tashqari san`atshunoslar, pedagog, psixologlar, vrachlar shug`ullana boshladilar. rasm chizishni o`qitish metodologiyasiga doir bir qator adabiyotlar nashr etila boshlandi. bu borada kulman, prang, elsner, baumgart, ausberg, braunshvig, tedd kabilar jonbozlik ko`rsatdilar. bular tomonidan yaratilgan adabiyotlarda rasm chizish qoidalari, uning metodikasida qarama-qarshi fikrlar bo`lsa-da, biroq natural metod borasida bunday qarama-qarshi fikrlar ro`y bermadi.
XX asr boshlarida bolalar tasviriy ijodi borasida biogenetik nazariya yuzaga keldi. bu borada nemis olimi g.kershenshteyner, rus san`atshunosi a.bakushinskiy, amerikalik j.dyupyuilar faollik ko`rsatdilar. ularning fikriga qaraganda bolalar badiiy ijodiga aralashmaslik kerak. ular erkin ijod qilishlari lozim. ularning ijodiga aralashib ta`limni tezlashtirib bo`lmaydi. chunki, har bir bola yoshiga mos ravishda avvaldan belgilab qo`yilgan bosqichlarni bosib o`tadi. bu bosqichni o`tamasdan, ikkinchisini o`zlashtirib bo`lmaydi yoki ularning ijodiga aralashib, ularning fikrlari, his-tuyg`ularini o`zgartirish mumkin emas. shuning uchun bolalarning ijodiga rahbarlik qilish, aralashish jinoyatdir deb yozdilar. keyinchalik bu g`oya “erkin tarbiya” nomini oldi.


Badiiy ta'limning umumiy ta'lim tizimi chizmachilikni o'qitishga asoslangan edi, chunki ierogliflarni yozish ma'lum ko'nikmalarni talab qiladi. Chizmachilik mashg'ulotlari ikki yo'nalishda tuzilgan: qo'lning erkin harakatlanishi texnikasini rivojlantirish va bo'rtma va yozish papiruslarini bajarishda qat'iylik. Asosiy usul - nusxa ko'chirish va yodlash. Ta'lim tizimida qat'iy tartib-intizom talablari mavjud edi. Misr jamiyatining faqat imtiyozli qatlamlari ta'lim olishi mumkin bo'lsa-da, jismoniy jazo qo'llanilgan (ular 3 oy davomida zahiralarda bo'lgan). Kasb-hunar ta'limi, bir tomondan, umumiy xususiyatga ega bo'lib, mahorat sirlari otadan o'g'ilga o'tib kelganda, ikkinchi tomondan, kasb-hunar maktablari tashkil etilgan. Tasviriy san'atning etakchi professional maktabi Memfis sudining me'morlar va haykaltaroshlar maktabi edi. Ramzes II va uning vorisi davrida Misrda rassomlar instituti bo‘lib, u yerda talabalar o‘z ustozlarini tanlashlari mumkin edi. Bunday ta'lim muassasasida o'qitish metodikasi jadvallarda yirtilib, ishni bosqichma-bosqich amalga oshirish bilan uslubiy ko'rsatmalar bo'lib xizmat qildi. Xususan, bunday uslub to'rda inson figurasini qurish sifatida ishlatilgan. Bu shunchaki tasvirni kattalashtirishga urinish emas, balki modulli panjara prototipi bo'lib, bu tasvirni kattalashtirish, old va yon tasvirni yaratish imkonini berdi, chunki panjara chiziqlarining kesishishi ma'lum tugun bo'g'inlarida sodir bo'lgan. Chizma ushbu panjara bo'ylab istalgan joydan qurilgan. Tasvir umumiy shaklning ta'rifidan emas, balki mutanosiblik hisoblarini mexanik tayyorlashdan aniqlandi. Haykaltaroshlikni o‘rgatishda bosqichma-bosqich ishni tushunish uchun ko‘rgazmali qurol sifatida standart metod va tugallanmagan ishlab chiqarish usulidan foydalanilgan. Shunday qilib, tasviriy san’atni o‘qitishga tizimli yondashildi, 11 ta tasviriy san’at amaliyotining nazariy asoslanishi belgilandi, birinchi marta bo‘lajak rassomlarni tasvirlash va o‘rgatish qonuniyatlari o‘rnatildi. O'quv jarayoni (didaktika) nazariyasi mavjudmi yoki yo'qmi aniqlanmagan. Biroq, pedagogik yozuvlar mavjud edi (Tauf tomonidan). Ta'lim atrofdagi voqelikni o'rganishga emas, balki belgilangan qonunlarni yod olishga asoslangan edi. Misrda tasviriy san'at allaqachon umumiy ta'lim intizomi edi. 4-sonli ma’ruza “Qadimgi Yunonistonda badiiy ta’lim tizimi”. Qadimgi Yunoniston san'ati jahon tasviriy san'ati tarixidagi eng muhim qatlamdir. Bu davrda yaratilgan asarlar mutanosibligi, realizmi, atrof-muhit bilan uyg‘unligi bilan zamondoshlarini hayratga soladi. Shu sababli, badiiy ta'lim tizimiga qiziqish tabiiydir, bu esa, o'z navbatida, butun badiiy ta'limning rivojlanish tarixidagi muhim bosqichdir. Qadimgi Yunonistonning ta'lim tizimidagi tub o'zgarishlar, birinchi navbatda, dunyoqarashning o'zgarishi va natijada bir xil quldorlik iqtisodiy shakllanishi doirasida din va ijtimoiy ongning o'zgarishi bilan bog'liq. Yunon xudolarining panteoni, Misr zoomorflaridan (keyinchalik inson tanasi bilan) farqli o'laroq, antropomorfik edi. Keyingi hayot haqiqatga o'xshatish orqali taqdim etilgan. Va boshqa dunyoga o'tishga tayyorgarlik unchalik talabchan emas edi. Umuman olganda, qadimgi yunonlarning munosabati insonparvarlik xarakteriga ega bo'lib, voqelik qonuniyatlarini aniqlashga qaratilgan bo'lib, inson tanasining go'zalligi uyg'unlik standarti, ya'ni qismlarning butunga nisbatan mutanosibligi hisoblangan. Bu estetik ideal Perikl 12 (Afinaning gullab-yashnagan davrida unga rahbarlik qilgan qadimgi yunon strategi) so'zlari bilan ifodalangan: "Biz go'zallikni, soddalik bilan uyg'unlikni va ayolliksiz donolikni yaxshi ko'ramiz". Biroq, yunonlar tomonidan yaratilgan har bir yangi narsaning asosi bor. Va bu asos Misr san'atidir. Yunon rassomlari Misrda ishlab chiqilgan kanon va haykaltaroshlik usullari tizimi. Misol uchun, turli shaharlarda yashovchi Samoslik aka-uka Telekles va Teodor, Pifiyalik Apollon haykali uchun samiyaliklarning buyrug'ini bajarishga kirishdilar. Ularning har biri bir-biridan mustaqil ravishda haykalning yarmini shunday mahorat bilan yasadilarki, birlashganda ikkala yarmi ham birlashdi. Ushbu muvaffaqiyatli ish jarayoniga haykaltaroshlik ishida ishlashning Misr uslubiga rioya qilish yordam berdi. Keyinchalik yunonlar ta'lim va tarbiya muammosiga yangicha yondashdilar. Realizm yunon san'atining asosidir. Rassomlar dunyoda qat'iy qonun hukmronlik qiladi va go'zallikning mohiyati qismlar va butunning uyg'unligida, to'g'ri matematik nisbatlarda ekanligini ta'kidladilar. Miloddan avvalgi 432 yilda. Sikionlik Poliklet inson tanasi qurilishining mutanosib qonunlari bo'yicha insho yaratdi va tarixda birinchi marta kontrapost muammosini hal qildi. Inson tanasining tasviri tabiiy va hayotiy bo'lib qoldi. "Dorifor" (nayza ko'taruvchi) haykaltaroshlikni yangi kanonlarga muvofiq bajarish uchun namuna bo'lib xizmat qiladi. Bu haykaldan chizmalarni nafaqat bo‘lajak mutaxassislar, balki o‘rta maktab o‘quvchilari ham yasagan. Kechki klassiklarning yana bir buyuk haykaltaroshi Praxitel o'zining kanonini yaratdi, unda tananing nisbati Polikletian kanoniga nisbatan biroz uzaytirildi. Bu davrdagi ta’lim usullari haqida Rim tarixchilari Pliniy, Pausaniya va Vetruviylarning keyingi nazariy asarlaridan, shuningdek, bizgacha yetib kelgan osori-atiqalardan bilamiz. Bundan tashqari, yunon dastgohlari san'atining unchalik ko'p ashyolari qolmadi: haykal bizga asosan 13 ta Rim nusxasida etib kelgan, ular qadimgi yunon san'atining to'liq chuqurligini bildirmaydi; rangtasvir artefaktlari ham oz sonli. Qadimgi Yunoniston tasviriy san'atining birinchi uslubiy ishlanmalari tarixi Afinaning Polignot va Apollodor nomlari bilan bog'liq. Polignot Afinada rassomlar to'garagini tuzib, u erda fuqarolik huquqiga ega bo'lib, o'zining pedagogik faoliyatini boshladi. U rassomlarni voqelik sari intilishga undadi. Biroq, u yorug'lik va soyani o'tkazmasdan, faqat chiziqli naqshni o'zlashtirdi. Ammo bu erda ham chiziq bo'shliqni uzatish uchun ishladi. Pliniy shunday deb yozadi: "Polignot ... ayollarni shaffof kiyimda bo'yab, boshlarini rang-barang qalpoqlar bilan qoplagan va og'zini ochib, tishlarini ko'rsatib, ko'rsata boshlagan zahoti rasmga birinchi bo'lib ko'plab yangi narsalarni kiritgan. oldingi harakatsiz yuz o'rniga xilma-xillik." Aristotelning ta'kidlashicha, Polignot inson tanasining shaklini mukammal tarzda etkazgan, real o'lchamdagi modellarni chizgan. Biroq, uning rasmi monoxrom chizilganga o'xshardi. Chizmachilik va o'qitish usullari sohasidagi haqiqiy inqilob Afinalik Apollodorga tegishli bo'lib, uni Pliniy "san'at chiroqlari" deb ataydi. Apollodorning xizmati shundan iboratki, u birinchi marta chiaroskuroni kiritgan va rasmdagi shakl hajmini taqlid qila boshlagan. Bu mo''jiza sifatida hurmat qilindi. Yorug'lik manbasiga nisbatan yorug'lik va soyaning tarqalish qonuniyatlarini hisobga olgan boshqa o'qitish usullariga ehtiyoj bor edi. Rassomlik iliqlik o'yiniga asoslana boshladi. Apollodor nafaqat iste'dodli rassom, balki ajoyib o'qituvchi ham edi. Uning shogirdlaridan biri Zevkis (miloddan avvalgi 420-380 yillar). O‘zining epigrammalaridan birida Apollodor uni “san’atimning o‘g‘risi” deb atagan. Zevkis texnikasi tabiatni yaqindan o‘rganishga, go‘zallik qonuniyatlarini kuzatish orqali tushunishga asoslangan edi. Zevkis uzum ko'tarib yurgan bolani chizgan degan afsona bor. Uzumga 14 ta qush kelib tushdi, shuning uchun u mohirlik bilan chizilgan. Usta esa xafa bo‘ldi: “Agar bolani xuddi shunday mahorat bilan tasvirlaganimda, qushlar kelmasdi, qo‘rqib ketishardi”. Zevkis va boshqa taniqli rassom Parrasius o'rtasidagi raqobat mashhur. Pliniy shunday deb yozadi: “Parrasius haqida u Zevkis bilan musobaqaga kirishganligi haqida xabar berilgan. Zevkis surat keltirdi, unda uzumlar shunchalik yaxshi tasvirlanganki, qushlar to'planib qolishdi. Parrasius shu qadar ishonchli chizilgan bayroqni olib keldiki, Zevkis qushlarning hukmidan faxrlanib, bayroqni olib tashlashni va rasmning o'zini ko'rsatishni talab qila boshladi. Va keyin u xatosini tushundi va olijanob sharmandalik ta'sirida kaftini berdi ". Parrasi ham o'zini nazariy rassom sifatida ko'rsatdi, chizmachilik bo'yicha risola yozdi, unda u chiziq va uning kosmos illyuziyasini yaratish bo'yicha ishiga alohida e'tibor berdi. “Oxir oqibat, kontur o'z chizig'idan iborat bo'lishi va yashiringan narsaga ishora qiladigan tarzda uzilishi kerak. Uning ta'limotining xarakterli xususiyatlari: - ob'ektlarning konturlarini uzatishda aniqlik; -ob'ektlar shaklini uzatishda chiziqlilik; -tabiatdan faol ishlash; -yuqori texnologik chizmani inson tanasini real qurish qonuniyatlarini bilish bilan uyg‘unlashtirish; - kesma chizma vositalariga egalik qilish; - tasvirning realizmini etkazishga intilish, o'z-o'zidan maqsadga erishish. Miloddan avvalgi IV asrda. e. bir nechta mashhur rasm maktablari mavjud edi: Sikion, Efes, Theban. Teban maktabi - Aristid asoschisi - yorug'lik va soyaning ta'siriga, hissiyotlar, illyuziyalarning uzatilishiga ahamiyat berdi. Efes maktabi - Efranor yoki Zevkis - tabiatning hissiy idrokiga, uning tashqi go'zalligiga asoslangan. 15 Sikion maktabi - Evpomp asoschisi - tabiatshunoslikdan olingan ilmiy ma'lumotlarga asoslangan va haqiqiy tabiatni tasvirlash qonunlariga qat'iy rioya qilgan. Bu maktab chizishning eng katta aniqligi va jiddiyligini talab qildi. U tasviriy san'atning keyingi rivojlanishiga ta'sir ko'rsatdi. Evpomp (miloddan avvalgi 400-375) ajoyib o'qituvchi va rassom edi. U o‘z shogirdlarini tabiat qonunlarini ilmiy ma’lumotlar, asosan, matematika asosida o‘rganishga undagan. Bu printsipial jihatdan yangi usul - kuzatish + tahlil. Eupompning shogirdi Panfil rasm chizishga umumiy oʻquv predmeti sifatida katta ahamiyat bergan, chunki rasm chizishda odam nafaqat buyumning shaklini uzatadi, balki uning tuzilishini ham oʻrganadi. Panfil ko'p ishladi, chizmaning geometriya bilan aloqasi sohasida ko'p ishladi, chunki u fazoviy fikrlashni rivojlantiradi, deb hisoblagan. Uning maktabi eshigida: “Bu yerga geometriyani bilmaydiganlar kiritilmaydi” deb yozilgan edi. Panfilning mashg'ulot muddati 12 yil bo'lib, bir talantga (26,196 kg oltin) sarflandi. Miloddan avvalgi IV asrga kelib. e. qadimgi yunon rassomlari istiqbol nazariyasini ishlab chiqa boshladilar. Biroq, u Fillipo Brunelleschi tomonidan yaratilganiga juda oz o'xshash edi (bitta yo'qolib ketish nuqtasi bilan). Bu, ehtimol, voqelikni idrok etishdir. Shunday qilib, G'arbiy Evropa san'ati tarixida ikkita yo'nalish paydo bo'lgan va hozir ham mavjud: rangli nuqtadan chizish va shaklni konstruktiv tahlil qilish. Qadimgi Yunonistonning ustalari o'z talabalarini tabiatni ilmiy asosda o'rganishga chaqirdilar, ilhom impulslariga emas, balki bilimga ustunlik berildi. Shuning uchun rasm chizishni o'rgatish eng muhim ahamiyatga ega edi. O'quvchilar asosan mum, metall yoki suyak tayoq bilan qoplangan olxa taxtalarida chizdilar. Qadimgi Yunonistonning san'at maktablari Uyg'onish davrining xususiy ustaxonalari tamoyilini eslatuvchi xususiy studiya-studiyadir. 16 Natija: - tabiatdan rasm chizishga asoslangan yangi o`qitish usullari; - chizmachining vazifasi nafaqat ob'ektlarni nusxalash, balki ularni qurish naqshlarini bilishdir; - umumiy ta'lim maktabida atrofdagi voqelikni anglash vositasi sifatida rasm chizish; - ilmiy bilimlarning ko'rinadigan haqiqat qonuniyatlari bo'yicha inson tanasini qurish qonunlarini ishlab chiqish; - inson go'zallik tojidir, unda hamma narsa mutanosib va ​​uyg'undir, "Inson hamma narsaning o'lchovidir" (Heraklid). 5-sonli ma’ruza “Qadimgi Rimda san’at ta’limi” Badiiy meros o’zining jahon madaniyati uchun ahamiyati bilan ahamiyatlidir. Lekin u yunoncha xarakterga ega. Hamma gap rimliklarning dunyoqarashiga bog‘liq. Ular, xuddi yunonlar va etrusklar kabi, butparast edilar, lekin ularning dini va shuning uchun badiiy fantaziyasi yunonlarga qaraganda ko'proq prozaik edi, ularning dunyoni idroki yanada amaliy va hushyorroq edi. Rimliklar o'zlarining ajoyib teatrini, o'tkir komediyasini, memuar adabiyotini yaratdilar, qonunlar to'plamini ishlab chiqdilar (Rim huquqi butun Evropa yurisprudensiyasining asosi edi), arxitekturada yangi shakllar (betonning kashf etilishi ulkan binolarni qurish uchun yangi konstruktiv imkoniyatlarni berdi). va tonozli shiftlar) va tasviriy sanʼat (tarixiy relyef, realistik haykaltaroshlik portreti, haykaltaroshlik, monumental rangtasvirning qiziqarli namunalari). Yunoniston Rim tomonidan bosib olingandan so'ng, rimliklar namuna sifatida hurmat qilgan yunon san'ati bilan yaqinroq tanishish boshlandi. “Johil g‘olibni zabt etgan xalqning san’ati zabt etdi”. 17 II asrda. Miloddan avvalgi e. Yunon tili yuqori jamiyatda keng tarqalgan edi. Yunon san'ati asarlari Rimning jamoat binolarini, turar-joy binolarini, qishloq villalarini to'ldirdi. Keyinchalik, asl nusxalardan tashqari, Myron va Phidiasning mashhur yunon asarlarining ko'plab nusxalari paydo bo'ldi. Scopas, Praxiteles, Lisippos. Ammo yunon san'atining she'riy ilhomi, rassomga iste'dod ato etgan xudolarning tanlanganiga bo'lgan munosabati Rimda hech qachon bo'lmagan. Demak, faqat yuqori toifali hunarmand, kopeist mahoratini beradigan badiiy ta'lim tizimi. Darhaqiqat, sayqallangan mexanik nusxalar orasida asl yunon haykaltaroshligi samolyotlar o'yinida shunchalik jonli ko'rinadiki, u salqin kunning engil shabadasiga o'xshaydi. Rim tasviriy san'atni o'qitish metodikasiga tubdan yangi hech narsa kiritmadi. Yuqori Rim jamiyatida tasviriy san'at bilan shug'ullanish yaxshi shakl deb hisoblangan bo'lsa-da. Ammo bu modaga bo'lgan hurmatdan boshqa narsa emas edi. Shunday qilib, rimliklarning utilitar tafakkuri bu mamlakatda badiiy ta'limning rivojlanishiga yaxshi ta'sir ko'rsatmadi. 6-sonli ma’ruza “O’rta asrlar san’atida ish uslublari” O’rta asrlar san’ati jahon badiiy taraqqiyotida alohida bosqichdir. Uning asosiy xususiyatlaridan biri din bilan chambarchas bog'liqlik, uning dogmalari, shuning uchun spiritizm, asketizmdir. Din va uning ijtimoiy instituti - cherkov kuchli mafkuraviy kuch, butun feodal madaniyatining shakllanishining eng muhim omili edi. Bundan tashqari, cherkov san'atning asosiy mijozi edi. Va nihoyat, shuni unutmaslik kerakki, ruhoniylar o'sha paytda ta'lim olgan yagona tabaqa edi. Shuning uchun diniy tafakkur butun o'rta asrlar san'atini tashkil etdi. Biroq, 18 bu hayotning haqiqiy ziddiyatlari o'rta asrlar san'atida o'z ifodasini topmaganligini, o'rta asr rassomlari uyg'unlik izlashga intilmaganligini anglatmaydi. O'rta asrlar san'atining tasviri va tili antik davr san'atiga qaraganda ancha murakkab va ta'sirchan bo'lib, u insonning ichki dunyosini dramatik chuqurlik bilan ifodalaydi. Unda olamning umumiy qonuniyatlarini anglash istagi yanada yorqinroq ifodalangan. O'rta asr ustasi o'rta asr ibodatxonalarini bezab turgan me'morchilik, monumental rangtasvir va haykaltaroshlikda dunyoning ulkan badiiy rasmini yaratishga intildi. Ammo badiiy tizimning o'zida, o'rta asrlar san'atining badiiy usulida cheklov qo'yildi, bu, birinchi navbatda, haddan tashqari konventsiyada, majoziy tilning ramziyligi va allegorizmiga ta'sir qiladi, uning qurbonligi haqiqatga to'g'ri uzatilgan. jismoniy tananing go'zalligidan. Antik davrning realistik san'atining yutuqlari unutilib ketdi. Giberti shunday deb yozgan edi: “Shunday qilib, imperator Konstantin va Rim papasi Silvester davrida xristian dini ustunlik qildi. Butparastlik eng katta ta'qibga uchradi, komillikning barcha haykallari va rasmlari sindirildi va yo'q qilindi. Shunday qilib, haykallar va rasmlar, o'ramlar va yozuvlar, chizmalar va qoidalar bilan bir qatorda, bunday ulug'vor va nozik san'atga ko'rsatma berdi." Tasviriy san'at ilm-fanga tayanmasdan qurilgan - faqat rassomning e'tibori va sodiq ko'zi. Jismoniylik faqat qadimgi san'at tasvirlarini olishda saqlanib qolgan (Orfey - yosh cho'pon Masihning surati). Biroq, bu qarzlar uzoq davom etmadi. Yosh Masihning qiyofasi o'zining majoziy tuzilishiga ega bo'lgan keksalikka sig'inish bilan almashtirildi. Ushbu davrda o'qitishning asosi mexanik nusxa ko'chirishdir. Biroq, o'rta asrlar san'atida tasvirni qurishda qandaydir naqshlarni topishga harakat qiladigan tizim mavjud edi. Bu Villard de Honnkurt tizimi. Uning mohiyati tabiat shakllari tuzilishidagi naqshlarni izlashda emas, balki mavhum matematik hisob-kitoblarni qurishda, 19 ta geometrik naqshlarni izlashda, raqamlarning kabalizmida yotadi. Vizantiya san'ati O'rta asrlar Evropa san'atidan ko'ra ko'proq kanonik edi. Va bu erda biz namunalar ustida ishlashni mashq qildik. Vizantiya tasviriy san'ati uslubiga oid qiziqarli asar hozirgi kungacha saqlanib qolgan. Bu "Herminiya yoki rasm san'ati bo'yicha ko'rsatmalar" 1701-1745, Athos rohib Dionysius Fourna (Furnografiot) tomonidan yozilgan. Unda rassomning hunarmandchiligi (nusxasini qanday qilish, ko'mir, cho'tkalar, yopishtiruvchi vositalar, astarlar, yuzlarni, kiyim-kechaklarni qanday yozish bo'yicha batafsil ko'rsatmalar) va boshqa ko'plab faktlar mavjud. Masalan, nusxa ko‘chirish bo‘yicha: “... yog‘li qog‘ozingizni asl nusxaning to‘rt chetiga yopishtiring; oz miqdorda sarig'i bilan qora bo'yoq qiling va u bilan chizilgan rasmni diqqat bilan kuzatib boring va soyalarni qo'llang; keyin oqni tayyorlang va bo'shliqlarni to'ldiring va yorqin joylarni eng nozik oqlash bilan belgilang. Keyin rasmning konturi chiqadi, chunki qog'oz shaffof va u orqali asl nusxaning barcha xususiyatlari ko'rinadi. Nusxa ko‘chirishning yana bir misoli: “Agar asl nusxaning orqa tomonida na chizilgan, na dog‘ bo‘lmasa, unga yog‘lanmagan qog‘oz qo‘ying, derazaga yorug‘likka qo‘ying... va barcha xususiyatlarni ko‘rib, diqqat bilan chizing. ularni qog'ozingizga qo'ying va yorug'likni qizil bo'yoq bilan belgilang ".


XULOSA

Fanni o‘rganisHning dolzarbligi. Respublikamizdagi iqtisodiy, siyosiy va badiiy madaniyat tizimlarida ro‘y berayotgan o‘zgarisHlar Har bir sHaxs ucHun, uning turmusHining barqaror bo‘lisHi ucHun katta imkoniyatlar tug‘diradi. Respublikamiz Prezidenti I.A.Karimov ko‘rsatib berganidek, «...Mamlakatni modernizatsiya qilisH va aHoliga munosib sHaroit yaratib berisH borasida o‘z oldimizga qo‘ygan maqsad va vazifalarimiz Hamda mintaqa va jaHon bozorlarida ro‘y berayotgan o‘zgarisHlar, kucHli talab va raqobat iqtisodiy isloHotlarni yanada cHuqurlasHtirisHni ob’ektiv sHart qilib qo‘ymoqda»². Bunday sHartlardan biri – jamiyatdagi muammolarga ilmiy yondasHisHdir. Bu yondasHuvda mazkur fan muHim o‘rin tutadi.

SHuni aloHida ta’kidlasH joizki, cHizmacHilik faning rivojlanisHida SHarq olimlarining buyuk mutafakkirlarining o‘rni beqiyosdir. Yurtimizda yaratilgan qadimiy insHootlar, noyob tasviriy, me’moriy asarlarga maftun bo‘lib qolarkanmiz, sHunday yuksak badiyatni bunyod etgan me’mor, musavvir va HaykaltarosHlarning san’ati, maHoratidan qalbimizda iftixor xissiyotlari uyg‘onadi. Buyuk vatandosHimiz MuHammad Muso al-Xorazmiy ko‘plab fanlarning rivojlanisHiga asos solganlar. Xorazmiy o‘zinig xayoti davomida algebra, astranomiya, geografiya geometriya va bosHqa fanlarga ulkan xissa qo‘sHgan.