Mundarija kirish I bob. Elementar zarrachalarning klassifikatsiyasi

Ta’sir	Mexanism	Intensivligi	Ta’sir radiusi (m)
Ta’sir vaqti (sek)
Kuchli	Glyuonlar	10^-1 ¸ 10^1	» 10^-15	» 10^-23
Electromagnit	Foton	1/137	¥	» 10^-20
Kuchsiz	Oraliq W^±, Z^0 bozonlar	» 10^-10	» 10^-18	» 10^-13
Gravitatsion	gravitausion	» 10^-38	¥	?

Endi shu jadvaldagi kattaliklar va o’zaro ta’sir mexanizmini izohlab o’tamiz, Kuchli ta’sir proton va neytronni yadroda, hamda kvarklarni adronlarda ushlab turadi. Bu mexanizmga keyinchalik alohida ham to’xtalib o’tamiz. Hozirgi zamon fizikasi nuqtai — nazaridan yadroda proton va neytronlar o’zaro p— mezonlar bilan almashish hisobidan ushlab turiladi. Proton va neytron esa kvarklardan tuzilgan bo’lib (shu jumladan barcha adronlar) ular, ya’ni kvarklar shu zarralar ichida glyuonlar (inglizchadan dliye —yelim, kley) orqali bog’lanib turadi. Endi proton va neytronlar orasidagi p-mezon almashish kuchlariga kelsak, bu mezonlar glyuon kuchlarining katta masofa 10^-15м dan katta bo’lgan masofadagi «qoldiq»

kuchlari deb qaraladi. Endi kuchli ta’sirning intensivligiga kelsak, «yuguruvchi» o’zaro ta’sir doimiysi deb ataladi _s- va boshqa o’zaro ta’sir doimiyliklaridan qiymatining masofa o’zgarishiga qarab o’zgarishi bilan xarakterlanadi. Shu sababli _s «yuguruvchi» o’zaro ta’sir doimiysi deyiladi va 0,1 dan 10 gacha bo’lgan oraliqda o’zgaradi. Bu yerda S-“strong” _s=10^-1¸10¹ kuchli degani. Bu ta’sir aytib o’tganimizday »10^-15 m masofada namoyon bo’ladi va o’zaro ta’sir vaqti »10^-23 s ga teng.
Elektromagnit ta’sir zaryadlangan va ma’lum strukturali (mas, neytron — elektro neytral zarra bo’lishiga qaramasdan magnit momentiga ega) zarralar orasida sodir bo’lib, bu ta’sir fotonlar orqali amalga oshadi. Ta’sir
Intensivligi - nozik struktura doimiysi bilan xarakterlanadi. Bu ta’sir masofasi ¥ bo’lib, o’zaro ta’sirlashish vaqti »10^-20 s ga teng.


Xulosa
Kurs ishining I bobida elementar zarrachalarning klassifikatsiyasi o`rganilgan bo`lib, elementar zarrachalarning ishtirok etadigan ta’sir turiga qarab o`rganilgan.
Har bir ta’sir turida ishtirok etuvchi zarrachalarning kvant sonlari, spin, izotopik spin tushunchalari analiz qilingan.
Kuchli o`zaro ta’sirlarda ishtirok etuvchi adron oilalari, ya’ni giperonlar, rezonanslar, kvarklar va xuddi shunday elektromagnit o`zaro ta’sirlarda ishtirok etuvchi fotonlar o`rganilgan.
Kurs ishining II bobida fermionlar va bozonlar uchun to`lqin funksiyalar o`rganilgan bo`lib, o`zaro ta’sirlashmaydigan zarrachalar sistemalari uchun Shredinger tenglamasi o`rganilgan. Pauli prinsipiga asoslanib, spini yarim butunga karrali fermionlar Dirak statistikasiga bo`ysunishi tahlil etilgan. Bunday zarralar sistemasi uchun energiya funksiyasi bo`lmish gamiltonian ko`rinishi keltirib chiqarilgan.
Simmetrik va antisimmetrik funksiyalar uchun to`lqin funksiyalarning ko`rinishlari keltirilgan.
Bozonlar sistemasi Boze – Eynshteyn statistikasiga bo`ysunib, ular uchun to`lqin funksiyalarni xuddi fermionlar uchun yozilgan tenglamalardan foydalanib keltirib chiqarilgan. Fermionlar va bozonlar uchun to`lqin funksiyalar bir – biridan simmetriyasi bilan ajralib turishi isbotlangan.
Kurs ishining ikkinchi bobida quyidagi xulosalarga kelingan:

1. 
   Zarrachalar o`zaro ta’sir potensiali faqat ular orasidagi masofaga bog`liq bo`lsa, u holda harakat miqdorining orbital moment saqlanadi.
   
2. 
   Zarrachalar orasidagi o`zaro ta’sir ularning spin orientatsiyasiga bog`liq.
   
3. 
   To`lqin funksiyalarning simmetriyalashuvi sistema energiyasini belgilaydi.