Mundarija: Kirish I. Adabiyotlar tahlili

I.4.Sanoatda katalitik riforming.
Sanoatda riformingni benzin fraksiyalarining oktan sonini oshirish uchun neftkimyosi sintezi uchun qimmatbaho xomashyo bo‘lgan individual arenlarni olish uchun qo‘llaydilar. Jarayon vodorod saqlagan gaz muhitida (70-90 % (hajm) N₂, qolganlari quyi uglevodorod) quyidagi sharoitda: harorat 520–540⁰C, bosim 1,5–4MPa, xomashyoni etkazib turish hajmiy tezligi 1-3 soat^-1, aylanib turadigan vodorod saqlagan gaz miqdorining xomashyoga nisbati 1000 – 1800 m³/m³ bo‘lganda o‘tkaziladi.
Xomashyo sifatida katalitik riforming uchun odatda neftning birlamchi haydash fraksiyalarini ishlatadilar. Riforming xomashyosiga chuqur tozalashdan keyingi ikkilamchi jarayonlarning (termik kreking, kokslash, katalitik va gidrokreking) benzinlarni jalb qilish mumkin.
Riforming xomashyosining fraksion tarkibi jarayonning vazifasiga bog‘liq bo‘ladi. agar jarayonning maqsadi arenlar (benzol, toluol, ksilol)ni olish bo‘lsa, unda C₆ (62 – 85 ⁰C), C₇ (85 – 105 ⁰C) va C₈ (105 – 140 ⁰C) uglevodorodlarni saqlagan fraksiyalardan foydalanadilar. Agar jarayonni yuqori oktanli benzin olish maqsadida o‘tkazsalar, unda C₇ - C₉ uglevodorodlarga to‘g‘ri keladigan 85 – 180°C dagi fraksiya xomashyosi sifatida ishlatiladi.
Riformingning asosiy mahsulotlari bo‘lib vodorod saqlagan gaz va suyuq fraksiya (riformat) hisoblanadi. Vodorodning qisman aylanib turadigan vodorod saqlagan gazning yo‘qotishini qoplash uchun ishlatadilar. Vodorodning ko‘p qismini neft mahsulotlarini gidrokreking va gidrotozalash qurilmalariga yuboradilar. Miqdori 90 % bo‘lgan texnik vodorodning hajmiy chiqishi platina-reniyli katalizatordagi riforming jarayonida 1,3-2,5 %ni tashkil qiladi. Vodorod saqlagan gazdan barqarorlashtirishda (C₁-C₂ yoki C₁-C₃) va suyuq (C₃ – C₄) gazlar ajratib olinadi.
Riformat avtomobil benzinlarining yuqori oktanli komponenti (motor usuli bo‘yicha oktan soni 85 yoki tadqiqot usuli bo‘yicha 95) sifatida qo‘llaydilar yoki arenlarni ajratib olishga yuboradilar.
Katalitik riforming benzini 50-70 % aren, 30% ga yaqin n- va izoalkan, 10-15 % sikloalkan va 2 % to‘yinmagan uglevodorodlarni saqlaydi.
Katalitik riforming benzini juda ko‘p qurum hosil bo‘lishiga olib keladigan arenlarning ko‘pligi tufayli avtomobillarning yoqilg‘isi sifatida ishlatishga yaramaydi va kompaudirlashga duchor qilinadi. Quyidagi 1-rasmda arenlarni kompleks ishlab chiqarish sxemasi keltirilgan.