Mundarija: kirish bob. So`Zlarni turkumlarga ajratish mezonlari

2.2 YORDAMCHI SO`ZLARNING GRAMMATIK TABIATI

Leksemalar tasnifidagi «ma’noviy nomustaqillik» tushunchasi. Ma’lumki, leksik sath birliklari ikki katta guruhga bo‘linadi: mustaqil so‘z va yordamchi so‘z. Ular orasidagi zidlanishni «ma’noviy va vazifaviy nomustaqillik» tashkil etadi. Bu ziddiyat belgisiga ko‘ra yordamchi so‘z belgili, mustaqil so‘z esa belgisiz a’zo mavqeini egallaydi. Yordamchi so‘z hech qachon mustaqil qo‘llanmaydi, bog‘liq qurshovdagina kela oladi. Mustaqil so‘z esa mustaqil qo‘llanilish va ma’no ifodalash qobiliyatiga ega.

Leksemalarning ma’noviy tasnifida ilk bosqich belgisi «ma’noviy mustaqillik» emas, «ma’noviy nomustaqillik» bo‘lishining sababi – mustaqil leksemaning bu belgiga nisbatan betarafligi. Chunonchi, katta guruhni tashkil etuvchi atoqli ot (Tesha, Anora, Yoqut) guruhida, mavhum otda mustaqil ma’noning mavjudligi kishini shubhaga soladi. Mustaqil so‘zda «ma’noviy mustaqillik» belgisi shartli. Shuning uchun leksemaning ma’noviy tasnifida ilk bosqichning belgisi – «ma’noviy mustaqillik» emas, balki «ma’noviy nomustaqillik». Ushbu belgi asosidagi noto’liq ziddiyatda ko‘makchi, bog‘lovchi, yuklama kuchli (belgili) a’zoni tashkil etadi. Sof ko‘makchi, sof bog‘lovchi, sof yuklama hech qachon mustaqil ma’noli so‘z xususiyatiga ega bo‘la olmaganligi tufayli uning guruhiga o‘ta olmaydi.