Mundarija kirish. Asosiy qism

Yalpi talab — uy xo’jaliklari, korxonalar, xukumat va chet ellik xaridorlarning narxlarning ma’lum darajasida iqtisodiyotda ishlab chiqarilgan yakuniy tovarlar va xizmatlarning umumiy hajmiga bo’lgan talabidir.

Tovarlar bozorida to'rtta makroiqtisodiy sub'ektlar xaridorlari: uy xo'jaliklari, firmalar, hukumat va xorijiy mamlakatlar.

Uy sharoitida tovarlar bozorida talab katta. U yakuniy yalpi talabning yarmidan ko'pini tashkil qiladi. Uy xo'jaliklarining xatti-harakatlarini kuzatib, shuni aytish mumkinki, ularning tovarlarga bo'lgan talabini belgilaydigan omillar quyidagilardan iborat:

1) ishlab chiqarishda qatnashishdan olingan daromadlar;

2) soliqlar va to'lovlar;

3) mulkning hajmi;

4) mulkdan olinadigan daromad. Uy xo'jaligining umumiy qiymati ekanligini hisobga olib, ko'rsatilgan omillarga yana ikkitasini qo'shish kerak:

5) aholining daromad va mol-mulk hajmi bo'yicha farqlanishi darajasi va

6) populyatsiyaning hajmi va yosh tarkibi.

Yalpi talabni faqatgina pul miqdori bilan bеlgilash bizningcha unga bir tomonlama yondashuv bo’ladi. Masalan, invеstitsiya tovarlari miqdori, sifati, turi o’zgarmagan holda narx ikki barobar oshsa, bеlgilangan pul miqdori o’zgarmagan holda ikki barobar kam invеstitsiya tovarlarini sotib olish mumkin bo’ladi xolos.

Yalpi talab miqdor jihatidan aniqlanadi va uning umumiy miqdori turli omillar ta’sirida o’zgarib turadi.

Turli o’quv qo’llanmalari va darsliklarda yalpi talab miqdorini aniqlash usullari va unga ta’sir etuvchi omillarni bayon etishda turli jihatdan yondashiladi. Jumladan, akadеmik V.Vidyapin va boshqalar umumiy tahriri ostida chop etilgan «Iqtisodiyot nazariyasi» darsligida yalpi talab iqtisodiyot alohida sohalari sarflarining yig’indisi sifatida ifodalanadi, ya’ni: