Mundarija kirish. Asosiy qism kasb-hunar ta’limi pedagogikasi va didaktik tushunchalar O’quv didaktik materiallarning turlari

2. O’QUV - DIDAKTIK MATERIALLARNING TURLARI
O’quv - didaktik materallar (yoki o’quv vositalari) deganda, o’qitilishi va o’rganilishi lozim bo’lgan bilimlarni beruvchi har qanday axborot tashuvchilarni tushunamiz. Ular axborot olish va axborotni qayta ishlash uchun ishlatiladi. 

4.  Ўқув-дидактик материалларни тайёрлаш

2. Ўқув мақсад-лар ва ўќув мазмунларни белгилаш

3. Назарий дарс ва инструктаж режаларининг лойихаларини тузиш

5. Назарий дарс ва инструктажни ўтказиш

6. Назарий билимларни баҳолаш

Ўкитиш ва ўқиш цикли

1. Мавжуд вазият ва дастлабки шарт- шароитларни баҳолаш

Nazariy darslarda ular asosan matnli vizual vositalardan, misol uchun o’quv kitoblari va kartotekalardan tashkil topadi.
Amaliy mashg’ulotlarda ular kurs materiallari, qo’llanma kitoblar, jadvalar, ekspluatasiya bo’yicha qo’llanmalar kabilardan tashkil topgan bo’lishi mumkin.
Bunday o’quv va didaktik materiallarga qo’shimcha tarzda tasviriy-vizual vositalardan (fotosuratlar, rasmlar, chizmalar, grafiklar...) dan ham foydalaniladi. Ular umumiy va keng qamrovli tasavvurni vujudga keltirishni osonlashtiradi.

Воситалар укув-дидактик материаллар сифатида

Мехнат сохасида ишлатиладиган оригинал нарсалар

Нарсали (предметли), текстли, тасвирли ёки аудио-визуал воситалар

текстли-визуал воситалар

Маълумот олиш ва маълумотларни ќайта ишлаш:

 Махсус адабиёт  Ўқув-дидактик материаллар, тарқатмалар  Ўқув дастурлари  Имтиҳон ва назорат вароқлари  Ташкилий формулярлар

тасвирли-визуал воситалар

Умумий ёки масштабли тасаввурни вужудга келтириш

 Фотосуратлар ва тасвирлар  Эскиз, чизма ва схемалар  Рамзий тасвирлар, режа-жадваллар, символлар  Диаграмма ва графиклар

аудио-визуал воситалар

Жараёнлар ва ишлаш механизмлари тўғрисида ҳақиқий тасаввурларни вужудга келтириш

 видеофильмлар  фильмлар  диа-товушли маҳсулотлар  компакт дисклар (CD-Rom)

Ўқув мақсадлари жиҳатидан визуаллаштириш воситаларининг функцияси ва турлари

Ovoz va tovushli (audio), shuningdek, tasviriy tasavvurlarni shakllantiradigan audio-vizual vositalar jarayenlar va funksiyalar to’g’risidagi keng kamrovli real tasavvurlarni vujudga keltiradi.
Predmet vositalari buning aksi o’larok tasvir va matnlarni yozib olish va saqlash imkonini beradi. Ular doska, flipchart, kodoskop (proyektor) kabilardir. 
Ish sohasiga tegishli asl narsalar, ya’ni mahsulotlar, asboblar va boshqalar dars yoki instruktaj paytida didaktik funksiyaga ega bo’lsa, o’quv vositasi sifatida qo’llanilishi mumkin.
Ushbu vositalardan foydalanishda ularni muayyan maqsad, mo’ljallangan guruh, maxsus soha va usullarga mos holda tanlash muhim o’rin tutadi. Va nihoyat amaliyot ukituvchisi o’quv va ko’rgazmali vositalarni ishlata olishni va ulardan maqsadga muvofik va oqilona tarzda foydalanishni bilishi kerak. Texnik vositalardan foydalanayotganda yuzaga keladigan texnik muammolarni hal qila oladigan bo’lishi lozim.
O’quv va didaktik materiallarni ishlatishda albatta ularning mavjudligi katta rol uynaydi. Amaliyot o’qituvchisi, shuningdek, KHTBYu o’qituvchisi o’z maxsus sohasi uchun qanday materiallar, qanday yangiliklar borligiga, shuningdek, qaysi maxsus sohalarda uning o’zi yangiliklar qilishi kerakligi yuzasidan umumiy tushunchaga ega bo’lishi lozim. Ko’pincha o’qituvchilar doska tasvirlari, flipchart tasvirlari va proyektor slaydlari kabi vizual vositalarni o’zlari ishlab chiqadilar.

Асл нарсалар

МЕЋНАТ ВОСИТАЛАРИНИНГ КАТТАЛИГИ ВА кўринишлари тўѓрисида ћаќиќий тасаввурни вужудга келтириш:

 ускуналар (станоклар)  асбоблар  асбоблар ва ёрдамчи воситалар  металлар (заготовка) ва тайёр маћсулотлар  ...

нарсали (предметли) воситалар

Тасвир ва текстни узига олиш ва саклаш :

 доскалар, «флипчарт»лар, «пинванд»лар  проектор доскалари, проектор  видеомагнитофон, монитор, камера  компьютер ва монитор  ...

Quyida o’quv va didaktik materiallarni tayyorlash va rivojlantirish uchun ko’rsatmalar beriladi.
Tayyorgarlik natijasida amaliyot o’qituvchisi, shuningdek, KHTBYu o’qituvchisi o’z maxsus sohasini to’liq qamrab oluvchi o’quv va didaktik materiallarga ega bo’ladi.
Buning uchun u ruyxat tuzib borishi kerak.
3. O’quv va didaktik materiallarni tayyorlash
Dars va instruktaj uchun manba materiali sifatida ishlatadigan vositalarimizni quyidagicha farqlaymiz:
O’quv materiallari - ular amaliyot o’qituvchilari tomonidan darsni ko’rgazmali tarzda o’tkazish va bilim berish uchun qo’llaniladi
Didaktik materiallar - ular o’quvchilar tomonidan o’rganish uchun qo’llaniladi va amaliyot o’qituvchisi tomonidan tayyorlanadi.
Ko’pincha o’quv materiallari bir paytning o’zida didaktik materiallar hamdir. Ular ham o’qitish, ham o’rganish uchun ishlatiladi.
O’quv va didaktik materiallarni tayyorlash deganda, amaliyot o’qituvchisi tomonidan ularning tanlanishi va dars yoki instruktaj maqsadiga moslashtirilishi anglashiladi.
Nashr qilingan vositalar yo’q bo’lsa, u holda ularni amaliyot o’qituvchisining o’zi tayyorlashiga to’g’ri keladi - shunday bo’lsada, amaliyot o’qituvchisi „o’quv va didaktik materiallarning yaratuvchisi“ emasligini inobatga olishimiz kerak, chunki u o’zining ta’lim berish borasidagi kundalik burchini bajarishi lozim. Lekin o’quv va didaktik materiallarsiz u, baribir, yordamga muhtoj bo’lib qoladi.