Mundarija I

2.4. Masofadan o'qitish texnologiyasi

Masofadan o'qitish o'ziga xos. mukammaliashgan shakl bo'lib, u o'ziga yangi axborot tcxnologiyalari va multimediya tizimiga asoslangan ta'limning kunduzgi. kunduzgi sirtqi va kechki elcmentlarini qamrab oladi. Telekommunikatsiyalar va elektron nashrlarning zamonaviy vositalari an'anaviy o'qitish shakllari kamchiliklarini bartaraf etish imkonini beradi va undagi barcha afzalliklami o'zida saqlab qoladi. Masofadan o'qitishning afzalligi shundaki, unda o'quvchi o'ziga qulay vaqtda va hattoki ishdan ajralmagan holda o'qishi mumkin. Aynan shu afzalliklari tufayli bu uslub dunyoda hozirgi kunda keng tarqalgan. Ko'pgina yirik korxonalar mutaxassislarning malakasini oshirish yoki o'zgartirish uchun shu uslubdan foydalanadi. Masofadan o'qitishning yana bir afzallik tomoni unda o'qish muddatini o'quvchi o'zi belgilaydi. ya'ni talaba ixtiyoriy paytda o'qishni belgilaydi. materiallarni oqituvchi nazoratida o'zlashtiradi. O'zlashtirish topshiriqlarni. testlarni bajarishga qarab aniqlanadi. O'quvchi berilgan dasturni qanchalik tez o'zlashtirsa. U shunchalik tez o'qishni tugatadi va guvohnoma oladi. Dasturni o'zlashtira olmasa. unga mustaqil ishlab, o'qishni davom ettirishga imkoniyat beriladi. Masofadan o'qitish tashkiliy iqtisodiy afzalliklarga ham ega. Masofadan o'qitish uchun talabalarga auditoriyalar, yotokxonalar zarur emas. Masofadan o'qitishda moliyaviy harajatlar, asosan, o'quv uslubiy materiallar tayyorlash uchun. maxsus auditoriyalar uchun sarflanadi. Bu xarajatlaming asosiy qismi masofadan o'qitish jarayonini tashkil etish bosqichida sarflanadi. Shuning uchun talabalar son in ing oshishi bilan o'qish nar\i ham pasayadi. Masofadan c'qitishda asosiy e'tibor o'quv-uslubiy materiallarai tayyoiiashga qaratiladi. Chunki o'quv-uslubiy materiallarning sifati masofadan o'qitish sifatining eng asosiy omillaridan biridir. O'quv uslubiy material qanchalik tushunarii va batafsil bo'lsa, shunchalik u o'quvchiga foydali bo'ladi.

Masofadan o'qitish uslubi materiallari quyidagilardir: • darslik; • audio va video darsliklar; • on-layn darslar (internet sahifa); • elektron kutubxonalar; • testlar; • multimedia-elektron darsliklar. Hozirgi kunda respublikamizda ham masofadan o'qitish uslubiy materiallari elektron kutubxonalar, elektron darsliklar, on-layn darsliklardan ayrim faularni o'qitishda foydalanilmoqda. Multimedia darslik o'zida ko'pgina ma'iumotlarni mujassamlash bilan birga, bu ma'iumotlarni ekranda namoish etadi, hamda ovoz yordamida izohlaydi. Multimedia darslikning xususiyati u voqea va ma'iumotlarni yaqqol aks ettiradi. Ya'ni multimedia voqea va ma'iumotlarni hayotiylashtiradi. Bu matn, videotasvir, multiplikatsiya, ovoz va musiqa yordamida amalga oshiriladi. Masofadan o'qitishda venual kutubxonalar, sputnik orqali videokonferentsiyalar, darslar, internet yordamida muloqot va informatsiya olish imkoniyatlari paydo bo'ladi. Bu esa o'quvchi uchun maxsus o'qish doirasini beradi. O'quvchining fanni o'zlashtirish tezligi va sifati keskin yaxshilanadi. Masofadan o'gilish iste'molchilari quvidagilardan iborat: • o'quvchi va talabalar; • ishlab chiqarishdan ajralmagan holda o"qishni davom ettiruvchilar: • boshqa o'quv yurtlarining o'qituvchilari: • mustaqil malakaoshiruvchilar. Masofadan o'qitish moddiy bazasi quyidagilarni o'z ichiga oladi: • axborot saqlash markazlari; • o'quv muassasaiarining kompyuter sinflari: • fovdalamivchilarning uy kompyuterlari: • aloqa vositalari; • uskuna va xizmat ko'rsatuvchilar joylashtirilgan maxsus binolar; • multimediani tayyorlash vositalari (vidcomagnitafon, videokamera, skaner va hokazo). Masofadan о 'qitish mualliflari: • masofadan o'qitish material larini tayyorlovchi professional dasturchi (programmist)lar; • multimedia vositalarini tayyorlovchi mutaxassislar; • fan o'qituvchilari: • laboratoriya ishlari bo'yicha mutaxassislar; • matematika. chizmachilik va boshqa kompyuter tarmoqlari bo'yicha professional dasturchilar; • masofadan o'qitish bo'yicha uslubchilar, huquqshunoslar va boshqa mulaxassislar. Masofadan о 'qitish metod va shakHari: elektron darsliklar va ma'ruza matnlari, laboratoriya ishlari; masofadan bajariladigan testlar va boshqa nazorat topshiriqlari; elektron ma'lumotnomalar bazasi; • ekskursiya vaamaliyotlar; • video va foto materiallar; • diplom ishi, kurs ishi himoyalari, konferentsiyalarning video ko'rinishlari; • masofadan mutaxassis konsultatsiyalari. Masofadan o'qitish - o'qitishning sirtqi shakliga o'xshab ketsa-da, undan bir muncha farq qiladi. Masofadan o'qitish shakli sirtqi ta'lim singari o'quvchi va o'qituvchi o'rtasidagi bevosita uchrashuvning yo'qligi bilan tavsiflansa-da, ta'lim muassasa va o'quvchi orasidagi aloqa va teskari aloqa vositalari va metodlari bilan sirtqi ta'limdan farq qiladi. Sirtqi ta'lim biroraniq mutaxassislikni ma'Ium o'quv rejasi orqali olishni taklif qiladi. Masofadan o'qitishda o'quvchi birorta mutavassislikni olishni maqsad qiiib olmay, birorta kurs yoki kurslar tizimini tanlab olishi ham mumkin. Sirtdan o'qilishda umumlashgan ma'ruzalarni tinglash, laboratoriya amaiiy mashg'ulotlarini bajarish, yakuniy nazoratlami topshirish uchun sessiyaga o'quvchilami yig'ish rejalashtiriladi. Masofadan o'qitishda bunday sessiyalar rejalashtirilmasligi mumkin. Ayrim hollardagina yakuniy nazoratlar topshirishda o'quvchilar o'qituvchilari bilan uchrashishadi. Ba'zi fanlar bo'yicha masofadan o'qitishni to'liq qo'llab bo'lmaydi. Masalan, klinikada ishlamasdan vrach bo'Iish, qazish ishlarida qatnashmasdan turib arxeolog bo'lish mumkin emas. Birorta texnik qurilmalarning konstruktsion tuzilishini ularning tabiiy ob'ektiari yoki maketlarida ma'Ium o'quv ishlarini bajarmasdan turib o'rganib bo'lmaydi. Masofadan o'qitishda ta'lim muassasasi va o'quvchi orasida kompyuterlararo aloqaning yoki telekommunikatsion aloqaning mavjudligi katta rol o'ynaydi. Bu masofadan o'qitishning sifatini yana ham oshiradi. Kompterlar va telekommunikatsiya vositalarining birgalikda qo'llanishi adabiyotlarda kompterli telekommunikatsion texnologiyalar deb atashadi. Masofadan o'qitishning muvaffaqiyatli tarzda amalga oshirilishi uchun quyidagilar ta'minlanishi shart: С o'quv ma'lumotlarining o'quvchilarga o'z vaqtida etkazilishi; D o'qituvchi bilan teskari aloqaning mavjudligi; П masofadan turib jamoa bo'lib ishlash imkoniyatining mavjudligi. Hozirgi qo'llanilib kelayotgan masofadan o'qitish amaiiyoti. asosan, 6 ta modeldan foydalanishga asosiangan (Baxromov A.): 1. Eksternet shaklida o'qitish. Bunda qandaydir sabablarga ko'ra o'quv muassasasiga qatnay olmaydigan o'quvchilarning bilimini imtihon yoki sinov taiablari darajasida sinab ko'rish nazardatutiladi.

2. Bitta o'quv rnuassasasi nesiizida o'qitish. Bunda o'qitish yangi axborot texnologiyalarini qo'llagan holda sirtqi shaklda yoki masofadan turib amalga oshiriladi. Ta"lim muassasasi o'quvchilarga bosma tarzdagi manbalardan tashqari maxsus tayyorlangan audio va video mahsulotlarini. shuningdek, kompyuterlarda jamlangan ma'lumotlarni ham taqdim ctadi.

3. Bir qancha ta'lim muassasalari hamkorligida o'qitish. Bunda masofadan c'qitish uchun o'quv mahsulotlarini bir nechta o'quv muassasalari hamkortikda tayyorlaydilar. Bu esa, o'z navbatida. ularning sifatli va kam xarajatli bo'lishini ta'm inlay di.

4.Ta'limning alohida muassasalari yordamida o'qitish. Bunda masofadan o'qitishning maqsadlarini ko'zlagan holda maxsus multimedia kurslarini yaratish bilan shug'ullanuvchi o'quv muassasasi nazarda tutiladi. Mazkur turdagi o'quv muassasalari nafaqat o'qitish. balki o'quvchilar bilimini baholash va shahodatlash vazifalarini ham bajaradilar.

5.Alohida o'qitish tizimlari. Bunday o'qitish tizimlari o'quv muassasasiga bog'liq bo'lmay. televidenie. radio yoki qo'shimcha bosma materiallar yordamida oqitishni amalga oshiradi. Masofadan o'qitishning bunday modeliga Amerika va mamlakat teievideniyalarining birgalikda amalga oshirayotgan loyihasi misol bo'la oladi.

6. Norasmiv, multimedia dasturlari asosida o'qitish. Bunday o'qitish, asosan, katta yoshdagilarning savodini chiqarish uchun xizmat qiladi va u qandaydir boshqa rasmiy o'qitish dasturi doirasida amalga oshirilishi mumkin. Bugungi kunda masofadan o'qitishning quyidagi uchta ko'rinishi keng tarqalmoqda: [j interfaol televideniyaga asosiangan masofadan o'qitish; Li kompyuterli teiekommunikatsiya (mahalliy va global) tarmoqlarga asosiangan masofadan o'qitish; D multimedia ma'lumotiaridan va kompyuterli vidcokonferentsivalardan foydalanuvchi teiekommunikatsion, interfaol tarmoqlarga asosiangan masofadan o'qitish.