|
Davlat-xususiy sheriklikni joriy etish masalalari
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020 yil 10 iyuldagi “O‘zbekiston Respublikasi suv xo‘jaligini rivojlantirishning 2020–2030 yillarga mo‘ljallangan konsepsiyasini tasdiqlash to‘g‘risida”gi PF-6024-son Farmonida vazirlik tomonidan 2030 yilga qadar 50 ta davlat-xususiy sheriklik loyihalarini amalga oshirish rejalashtirilgan.
2020 yilda davlat-xususiy sheriklik shartlari asosida 29 ta loyiha shakllantirilib, 2020 yilga rejalashtirilgan 5 ta o‘rniga haqiqatda 8 ta loyiha (160,0 foiz) bo‘yicha bitimlar imzolangan.
III. Xulosa
Yuqorida qayd etilgan vazifalarni bajarish nafaqat suv taqchilligini oldini olish, balki suv resurslaridan mukammal foydalanishni, suv manbalarining ifloslanishini oldini olishga, tejalgan suv resurslaridan qo’shimcha yerlarni o’zlashtirishga, ikkilamchi sho’rlarni oldini olishga olib keladi.
Tuproq biogen tuzilishga ega bo`lgan yerning ustki g`ovak qatlami bo`lib, u tabiatda hayot jarayonlarining kechishida, biosferada moddalar almashinuvini ta'minlashda muhim rol uynaydi. Namlik, issiqlik va mikroorganizmlar ta'sirida tuproqda organik moddalar doimo parchalanib va sintezlanib turadi. Tuproqqa aralashgan o`simlik va hayvon qoldiqlaridagi organik moddalar mikroorganizmlar yordamida parchalanadi ya'ni chiriydi. Hosil bo`lgan bu chirindilar esa tuproqdagi mineral birikmalar bilan birga o`simlik tanasiga o`tadi va unda o`zaro reaktsiyaga kirishib, yangi organik moddalarni hosil qiladi. Bu organik moddalardan inson va hayvon ozuqa sifatida foydalanadi. Kelajakda ular o`simlik, odam va hayvon qoldiqlari bilan yana tuproqqa qaytadi va yana parchalanish jarayoniga uchraydi. Shu asnoda organik va mineral moddalar «tuproq-o`simlik-hayvon-tuproq» tizimidagi yopiq zanjirda aylanib yuradi. Bu esa, o`z navbatida, tabiiy holda tuproq unumdorligining saqlanib turishiga asos soladi.
Unumdor tuproq tabiatning bebaho boyligidir. Tuproqshunos olim V.V. Dokuchayev o`z vaqtida, rus qora tuprog`i toshko`mirdan ham, neftdan ham, oltindan ham qimmatliroqdir, deb yozgan edi. Darhaqiqat u tirik tabiatni oziq-ovqat, dori-darmon va substrat bilan ta'minlaydigan yagona manbadir.
Tuproq paydo bo`lishida ona jins tog` jinslari hisoblanadi. Ularga issiqlik, namlik, o`simlik va hayvonlar uzoq vaqt mobaynida ta'sir ko`rsatib nuratishdan tuproq hosil bo`ladi. Tuproqning hosil bo`lishida ayniqsa issiqlik va namlik hal qiluvchi ahamiyatga ega. Chunki bu omillar jinsdagi o`simlik va mikroorganizmlarning rivojlanishiga, u yerdagi biologik va kimyoviy jarayonlarning jadallashishiga va shu asosda jinsning yemirilishi tezlashishiga yordam beradi.Suv boyliklari qishloq xo‘jaligi, aholi hamda sanoatni suv bilan ta’minlash, elektr energiyasi olish, baliq ovlash va dam olish maqsadlarida foydalaniladigan yerusti va yerosti suvlaridan iborat.
Suv boyliklari orasida daryolarning ahamiyati ayniqsa katta. Hozirgi vaqtda O‘zbekistonda daryo suvlari bilan 4,2 mln ga yer sug‘orilmoqda.
O‘zbekiston daryolari sanoat va maishiy xo‘jalikning suvga bo‘lgan talabini qondirishda ham muhim ahamiyatga ega. Chunki biror sanoat tarmog‘i yo‘qki, unda suv ishlatilmasin.
O‘zbekistonda yiliga o‘rtacha 57,781 km.kub suvdan foydalanilmoqda. Shundan yerosti suvlari 0,5 km.kub ni tashkil etadi. Mavjud ishlatilayotgan suvlarning 90,1 foizi sug‘orishga, qolganlari sanoat, maishiy-kommunal va boshqa sohalarga ishlatilmoqda.
Respublikamiz hududidagi daryolarning potensial energiya resurslari 8,8 mln kVt bo‘lib, O‘rta Osiyo daryolari energiya resurslarining 13 foiziga teng. O‘zbekiston daryolari energiya resurslari jihatidan O‘rta Osiyoda Tojikiston, Qirg‘iziston va Qozog‘istondan so‘ng to‘rtinchi o‘rinda turadi.
Respublikamizda gidroenergiya resurslaridan foydalanish maqsadida Chirchiq daryosida — Chorvoq, Xo‘jakent, G‘azalkent, Sirdaryoda — Uchqo‘rg‘on, Farhod, Qoradaryoda — Andijon GESlari qurilgan. O‘zbekiston daryolaridan baliq ovlashda ham foydalaniladi.
So‘nggi yillarda sug‘oriladigan yerlar meliorativ holatining yaxshilanishi sababli zovur suvlarining ko‘payishi, sanoatdan, maishiy xo‘jalikdan, transport korxonalaridan, chorvachilik va fermalardan chiqqan iflos (tarkibida har xil zaharli kimyoviy moddalar, bakteriyalar, neft mahsulotlari bo‘lgan) suvning bir qismi daryolarga tashlanmoqda. Natijada, daryo suvlari ifloslanib, undagi organik hayotga salbiy ta’sir etmoqda. Shu sababli O‘zbekiston suv boyliklarini toza saqlash, ularga tashlanadigan suvlarni iloji boricha tozalash lozim. Sug‘oriladigan zonadan chiqadigan va tarkibida zaharli kimyoviy moddalar, ya’ni har xil tuzlar bo‘lgan zovur suvlarini daryolarga oqizish- ga yo‘l qo‘ymaslik kerak. Daryo yoqalarida sanitar zonalar tashkil etish lozim.
O‘zbekistonda ishlatilayotgan suvlardan qishloq xo‘jaligida noratsional foydalanish, sanoat va maishiy-kommunal xo‘jalikdan chiqayotgan ifloslangan suvlarni to‘la tozalamasdan tabiiy havzalarga oqizish oqibatida suv boyliklari ifloslanmoqda. Ifloslangan suvlarning 78 foizi sug‘oriladigan yerlarga, 18 foizi sanoat hissasiga to‘g‘ri kelmoqda.
IV. Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati.
https://kun.uz/uz/news/2020/02/20/suv-resurslarini-boshqarishning-samarali-tizimini-yarata-olamizmi-yangi-konsepsiya-loyihasi-togrisida
https://daryo.uz/2021/09/08/ozbekiston-oz-suv-zaxiralarining-169-foizidan-foydalanayotgani-malum-boldi/
http://geografiya.uz/ozbekiston-tabiiy-geografiyasi/11727-ozbekistonning-suv-boyliklaridan-foydalanish-va-ularni-muhofaza-qilish.html
Do'stlaringiz bilan baham: |
