|
BOZOR MUNOSABATLARI
Mavzu: «Iqtisodiy atamalar».
Dars maqsadi:
1.O’quvchilarning iqtisod, bozor, yekologik bilimlarini aniqlash va mavzuga oid yangi ma’lumotlar berish.
2.Iqtisodiy atamalar ma’nolarini tushuntirish.
Dars jizohi: «Bozor munosabatlari» medio darsi, tabiat haqidagi, iqtisodiy mavzuga oid lavha-suratlar, iqtisodga va tabiatga oid she’r yozgan shoirlar rasmlari.
Darsning borishi:
1.Salomlashish
2.Davomat
3.Da’vat bosqichi
O’quvchilarda mavzuni o’rganishga qiziqish uyg’otish.
Dars uslubi: Aqliy hujum, suhbat metodi.
(4-sinflar uchun mujassam dars)
3-sinfda o’tilgan mavzu—marhum bolalar shoiri Zafar Diyorning
Serquyosh o’lka» she’ri bo’yicha o’quvchilar bilimini aniqlash jarayonida iqtisodiy tarbiyani shakllantirishga doir darsdan tashqari mashg’ulotlar.
Shoir she’rini nima uchun «Serquyosh o’lka» deb nomlaydi?
Diyorimiz tabiatini ifodalovchi misralarni yod ayting.
— She’rda qaysi mevalar ta’rifi keltiriladi, yoddan ayting.
Javoblar Vatan madhi, uning iqlimi — tabiati bilan uyg’unlashtiriladi. So’ng o’quvchilarni yangi mavzuga tayyorlash kerak.
— Bolajonlar,siz albatta bozorga borgansiz, ko’rgansiz, shundaymi?
— Ha, borganmiz.
— «Sotuvchi», «Xaridor» degan so’zlarni ham yeshitgansiz, to’g’rimi?
Yeshitganmiz, bilamiz.
Bugun sizlar bilan qaysi mavzu haqida suhbatlashlar yekanmiz? Bozor haqida.
Juda to’g’ri. Bugun biz sizlar bilan bozor va bozor munosabatlari to’g’risida fikrlashar yekanmiz. Bunda siz «iqtisod» deb atalgan antiqa, lekin siz uchun juda qiziqarli va betakror olamga kirib borasiz. Men sizlarga bu olamning inson hayotidagi bebaho o’rni xususida ham gapirib beraman.
Avvalo bozorning o’zi nima? U qanday joy yekanligi to’g’risida yeshiting. «Bozor» so’zi sotuvchi va xaridorlarning o’zaro uchrashadigan, o’zaro munosabat va muloqotlar, ya’ni mahsulot tovarlarining oldi-sotdi qilinadigan joy ma’nosini bildiradi va haqiqatan ham xuddi shunday jarayon bozorning asosiy faoliyati hisoblanadi. Poytaxtimizda bir qancha dehqon bozorlari, ya’ni oziq-ovqat, mevacheva, poliz mahsulotlari sotiladigan bozorlar mavjud: tarix sahifalaridan oVin olgan Chorsu, Beshyog’och, Askiya, Mirobod, Qo’yliq hamda keyinroq tashkil bo’lgan Farhod, Yunusobod, Sirg’ali va hokazo bozorlar sizu bizning kundalik hayotimizda muhim oVin tutadi. Chunki, «Bo’sh qop — tik turmas» deganlaridek yertaga yaxshi yashash, yaratish, sog’lom bo’lish uchun, vaqtida yeb-ichib turmoq uchun o’zimizga kerakli, yehtiyojimizga yarasha mahsulotlar sotib olamiz.
Undan tashqari, bilasiz, shahrimizda buyum bozorlari ham bor. Hammangizning uyingizda qozon, tovoq, tog’ora, tog’oracha, choynak va piyola deganday buyumlar bor. Hammangizning yegningizda palto, plash, kurtka, jemfer, kostyum-shim, ko’ylak, poyafzallaringiz bor. Kichkintoylar uchun aravachalar, krovatlar, o’yinchoqlar bor. Bularning barchasi buyum bozorlaridan xarid qilinadi. Qani, kirn aytadi — biz yashayotgan makonda qanday buyum bozorlari amal qiladi?
O’quvchi: — Ippodrom, Karvon bozorlari.
O’qituvchi: — To’g’ri. Men yendi javobingni to’ldirmoqchiman. Chorsu, Kadisheva, Yunusobod, Qo’yliq, Yangiobod kabi buyum bozorlari ham mavjud.
Shu o’rinda men qadimiy tarixga yega bo’lgan «Buyuk Ipak karvon yo’li» haqida ham aytib o’tdim. So’ng bir o’quvchiga yekologik iqtisodga doir so’nggi ma’lumot topib kelishini topshirgan yedim. Uning ma’lumotlari tinglandi:
— Yenergiyani qanday qilib tejash haqida o’tkazilgan tadqiqotlardan bin oynavand binolarni kopaytirish kerak, degan xulosani berdi. Shu asosda ishlab chiqarilgan maxsus oynalar yozda ichkariga issiq havoni kiritmasa, qishda ichkaridagi issiqni tashqariga chiqarmasligi bilan foydalidir. Natijada binoda isitish-sovutish ishlarida ortiqcha yenergiya sarflanmaydi.
Bu yesa bugungi global iqtisodiy hamda yekologik inqiroz paytida katta ahamiyatga yegadir.
— Rahmat senga, juda qiziqarli va ayni paytda dolzarb ma’lumotni aytib berding. KoYdingizmi, bozor va unda bo’ladigan munosabatlar hamma yerda goh u, goh bu koYinishda amalga oshib turadi.
Demak, iqtisodiy atamalar ovz-o’zidan ko’payib boraverar yekan.
Masalan, yaqin o’tmishda 20 yillar awal «marketing», «diller», «biznes» degan so’zlar muomalada umuman bolmagan. Chunki, bunga hojat yo’qdek yedi.
Lekin Prezidentimiz. Islom Karimov tomonidan yurtimiz mustaqil deb ye’lon qilingach, boshqa rivojlangan davlatlar qatori boMishimizni xohlab, bizning manfaatlarimiz yo’lida bozor iqtisodiyotiga o’zlarining sa’y harakatlari bilan katta ye’tibor qaratdilar.
Bozor munosabatlarining mutanosibligini ta’minlaydigan kuch, bu — puldir.
Har bir narsani xarid qilishda uning narxi so’raladi va o’sha summa pul bilan, bizning yurtda — so’m bilan to’lanadi. Va bu bilan yesa tovar ishlab chiqargan shaxslar ham, sotgan shaxslar ham rag’batlantiriladi.
Rag’batning yana bir ko’rinishi borki, uning nomi — barter. Ya’ni, oldi-sotdi ishlarida pulni aralashtirmay, tovarni tovarga ikki tomon roziligida almashtirish.
Bunda har ikki tomon shaxslari manfaatdor bo’lishi lozim.
O’quvchilarning iqtisodiy bilimlarini boyitish uchun men videokassetalardan ham foydalandim. Bozor, pul va munosabatlar haqidagi tasvirlami tomosha qildirdim. Undan tashqari «Klaster» usuli boVicha iqtisodiy atamalarni chizishdi.
«Krossvord»lar orqali yesa shoirlarning she’rlari nomlarini, tabiatdagi tabiiy voqyea va hodisalar nomlari, iqtisodiy atamalarni topib, bilimlarini mustahkamladilar.
Bunday qiziqarli mavzudagi
1.Chetdan mamlakat ichiga tovar kiritish.
2.Iste’molchi istagini qondirish.
3.Tashqi bozorda sotish uchun chet yelga chiqish.
4. Tovar sotish uchun ye’lon qilish usuli.
darsda deyarli hamma o’quvchi hozirjavoblik bilan javob qaytarishga harakat qilishadi. Ulardagi intilish bo’shroq o’quvchilarning ham darsga qiziqishini uyg’otadi. [15]
Shunday qilib boshlang’ich sinf o’quvchilariga iqtisodiy tarbiya berishda bu tizimda o’tiladigan barcha fanlardan keng foydalanish mumkin. Yoshlikdan iqtisodiy bilimlarni o’rgatib borish o’quvchilarni kelgusida har tomonlama tarkib topgan shaxs qilib shakllantiradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
