Mundarija I. Kirish II. Asosiy qism. I bob. Savod orgatish haqida tushuncha


Savod orgatishning maqsad va vazifalari



Download 97,37 Kb.
bet5/17
Sana01.01.2022
Hajmi97,37 Kb.
#296858
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   17
Bog'liq
abdurasulova shahlo

1.1.Savod orgatishning maqsad va vazifalari.

Boshlang‘ich ta‘limda savod orgatish davri asosiy davrlardan hisoblanadi. Agar oquvchi savod orgatish davrida yaxshi ozlashtirsa, yuqori sinflarda ham yaxshi natijalarga ega boladi. Xat-savod o`rgatish ta'limning muhim bosqichi bo`lib, bu davrda o`quvchilarga to`g`ri o`qish, chiroyli yozish hamda o`qiganlarini so`zlab bеrishni o`rgatiladi. Nutqni gapga, gapni so`zlarga, so`zlarni bo`g`inlarga ajratishni, tovushlarni eshitish va talaffuz qilish bir-biridan farqlash, so`zda tovushlarnig birin-kеtinligiga e'tibor bеrishni bilib oladilar. Savod orgatish davrida oquvchilar bilimi dars jarayonida barcha ishlarga bog'lab aniqlanadi. Savod orgatish darslarida vaqti-vaqti bilan dam olish daqiqalari utkaziladi. Darslar sistemasi deyilganda oquv vaqtini mavzularga nazariy va amaliy jixatdan rejali taqsimlangan darslarning mantiqiyligi va istiqboli bir-biri bog'langan dars turlari va unda oqituvchi bilan oquvchilar foydalaniladigan asosiy metodik vositalar xilma-xil bolgan izchillik nazarda tutiladi.

Amaldagi "Alifbe" darsliklari va ularga yozilgan qollanmalarga asosan savod orgatishda tayyorgarlik davri uchun 5 dars, alifbedan songgi davrga ham 5 dars ajratiladi. Oraliq davr alifbe davri hisoblanadi. Ta'limning har bir bosqichidagi darsning uziga xos xususiyatlari mavjud. Darslar siklini qurilishida ichki mantiqiylik bolib, har bir siklda yangi tovush va xarf urganiladigan dars bilan yangi mavzu urganilmaydigan darsni navbatlashtirish, orfografiya va sozning bogin tuzilishi haqida ma'lumot berish, oquvchilar nutqi va tafakkurini ostirish kabi talablarga rioya qilinadi.

Darslar sikli takrorlash-umumlashtirish darsi bilan yakunlanadi. Oz komplektli maktablarda oqituvchi bir vaqtning ozida ikki yoki uch sinf bilan ishlaydi. Bunday sinflarda oqituvchi bir vaqtning ozida bir necha sinf oquvchilari bilan ish olib boradi. Bunday sinflarda dars jadvali integrallashtirilgan boTishi kerak va darslar 30 daqiqaga qisqartirilishi mumkin. Maktabda oqitish elementar oqish va yozishga orgatishdan boshlanadi. "Alifbe" ga asoslangan holda qisqa muddatda oquvchilar oqishga, yozishga orgatiladi, song oqish va yozish konikmasi takomillashtiriladi, bora— bora malakaga aylantiriladi, Oqish va yozish malakasi nutq oid malaka. Oqish va yozish malakasi nutq faoliyatining-boshqa turlari bilan ham bog'liq. Malakaning shakllanishi uchuy bir faoliyat bir necha marta takrorlanishi mumkin. Ozbek tili yozuvi - tovush yozuvi.Yozuvda oquvchi tovushni harfga, oqishda esa tovushga aylantirishdek murakkab aqliy faoliyatni bajaradi. Bu faoliyat doimiy ravishda yuz berishini nazarda tutib, oqish va yozish parallel olib boriladi. Ozbek tili yozuvi - fonematik yozuv. Ozbek tili yozuvi uchun 1993 yil lotin garfikasi asos qilib olindi.Nutqning har tovushi uchun unga mos shakl qabol qilindi. Oqituvchi savod orgatish jarayonida oquvchilarga tovushlar haqida ma'lumot berishda ozbek tilining fonetik xususiyatlarini hisobga olishi zarur. Savod orgatish analitek - sintetik tovush metodida olib boriladi. Soz bog'inga ajratiladi, bog'indan kerakli- organilayotgan tovush ajratilib olinadi , tahlil qilinadi , organilagan harf bilan sintezlanadi. Savod orgatishda tovush - harf bilan tanishtirish unlilardan boshlanadi.

Ma‘lumki, boshlang‘ich ta‘lim umumiy orta ta‘limning asosini tashkil etadi. Boshlang‘ich ta‘limda asosiy davr savod orgatish davri hisoblanadi. Savod orgatish jarayonida oquvchilarga tovush va harflarni qay darajada singdirish oqituvchining mahoratiga bog‘liq. Hozirgi davr talabiga asosan har bir pedagog oz mashg‘ulotlarini yangi pedagogik texnologiyalar asosida tashkil etishi taqozo etiladi. Shuning uchun har bir boshlang‘ich sinf oqituvchisi oz mashg‘ulotlarida oquvchilarga chuqur bilim berishi uchun innovatsion metodlardan foydalanishi maqsadga muvofiqdir.

Bu metod «Klaster» metodi bolib, turli oxshash fikrlarni bir fikrga jamlashdan iborat. Masalan, doskaga «anjir» sozini yozib, qaysi harf bilan boshlanishi soraladi. Yana «anor», «archa», «arra», «ana» sozlari ham yoziladi va qaysi harf bilan boshlanishi oquvchilardan soraladi. Oquvchilar barcha sozlarni «A» harfi bilan boshlanishini aytadi. Oqituvchi yozilgan sozlarning barchasini ortadagi «A» harfi bilan tutashtiradi yoki «A» atrofiga jamlaydi:




Ayiq



Anor



Archa





A



Ari



Arra



Ariq

Xullas, savod orgatish davrida innovatsion metodlardan foydalanish oquvchilarning savodxon bolishlarida, DTS talablarida qoyilgan bilim va konikmalarni oson va qiziqarli egallashlarida muhim rol oynaydi. Maktabga kelgan bolada savod o`rgatishning tayyorgarlik davrida maktabga kelib-ketish odobi maktabning ichki tartib qoidalari kattalarni hurmat qilish, kichiklarni izzat qilish qoidalari o`rgatiladi. Bunda o`qituvchi o`quvchilarni bir-biriga taqqoslashi yoki eng intizomli, odobli, tartibli o`quvchini namuna, ibrat qilib ko`rsatishi eng yaxshi usullardan. Chunki har qanday yosh bola yaxshi so`zning, ayniqsa maqtovning rag`batning yoki arzimagan bo`lsa ham biror narsaning gadosi bo`ladi. Savod o`rgatishning asosiy (Alifbo) davrida o`qituvchi «Alifbo» darsligidagi har bir so`zning ma‘nolarini tushuntiradi, har bir rasmning nima ekanligi, uning ijobiy xususiyatlari va o`quvchilarning unga nisbatan munosabatlari qanday bo`lishini o`quvchilarga ijodkorlik ruhida singdiriladi. Demak, bunda o`quvchi savod chiqarish bilan birgalikda o`zining ma‘noviy jihatidan ham saviyasini oshirib boradi. «Alifbe» darsligidagi rasmlar oquvchilarni Vatan haqidagi tushunchalarni shakllantirish va rivojlantirish, Vatanga bolgan muhabbat va sadoqatlarini oshirish, Vatanimizning gozal tabiati, tabiiy boyliklari, shirindan shakar nozu-ne‘matlarini qadrlash, komil inson bolish maqsadlarini amalga oshirish uchun rostgoylik, mehribonlik, dostlik, ahillik, bilimdonlik kabi fazilatlarga ega bolish kabi maqsadlarni amalga oshirish mumkin. Quyida ba‘zi rasmlarning pedagogik qimmati haqida fikr yuritamiz. Darslikning dastlabki sahifasida Mustaqillik bayrami tasvirlangan lavha, ikkinchi sahifasidagi Bilimlar kuni bayrami haqidagi rasm, Vatanimiz gerbining rasmi, Xumo qushining rasmi, «Vatanim» she‘riga ishlangan rasm, «Gerbdagi qushning aytganlari» matniga ishlangan rasmlar oquvchilarga Vatanimizning bugungi kundagi jamoli, ravnaqi haqida Vatanimizning ramziy belgilari va ularning tarbiyaviy ahamiyati. Vatanni sevish va ardoqlash haqidagi bilimlarini singdirishda beqiyos xizmat qiladi. Vatanimizning jannatmakon olka ekanligini, uning boy va gozal tabiati, unda pishadigan darmondorilarga boy bolgan har xil mevalar haqidagi tushunchalarni beradi, Vatanimizga bolgan muhabbatlarini yanada oshiradi. Ayniqsa ertaklarga ishlangan rasmlar bolalarni vatanparvarlikka, tog‘risozlikka rostgoylikka va mehribonlikka undaydi. Xullas, «Alifbe» darsligidagi rasmlar orqali oquvchilarni vatanparvar, yurtni sevadigan, Vatan ravnaqi uchun qayg‘uradigan, ma‘naviy jihatdan barkamol bolgan komil insonlar etib tarbiyalashda muhim pedagogik qimmatga ega.

Bu fazilatlarni oquvchilarga rasmlar orqali singdira olish oqituvchining pedagogik mahoratiga bog‘liqdir.


Download 97,37 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   17




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish