|
1. Kirish
Agar biz mamlakatimizning qaysi shahar yoki qishlog`ida bo`lmasin, yilt etgan iste'dod uchqunini ko`rganda, hammamiz uni o`z vaqtida payqab, ardoqlab, parvona bo`lib, unga yo`l ochib bersak, barcha sa'y-harakat va intilishlarimizni ana shunday olijanob maqsadga qaratsak, muxtasar aytganda, qasad qilib emas, havas qilib yashashni hayotimiz qoidasiga aylantirsak, hech shubhasiz, biz milliy taraqqiyot bobida yanada yuksak marralarni egallashga erisha olamiz.
O`zbekistonda qabul qilingan o`ziga xos islohot va modernizasiya modeli orqali biz o`z oldimizga uzoq va davomli milliy manfaatlarimizni amalga oshirish vazifasini qo`yar ekanmiz, eng avvalo, "shok terapiyasi" deb atalgan usullarni bizga chetdan turib joriy etishga qaratilgan urinishlardan, bozor iqtisodiyoti o`zini o`zi tartibga soladi, degan o`ta jo`n va aldamchi tasavvurlardan voz kechdik. Shu o`rinda O`zbekistonda moliyaviy-iqtisodiy, byudjet, bank-kredit tizimi, shuningdek, iqtisodiyotning real sektori korxonalari va tarmoqlarining barqaror hamda uzluksiz ishashini ta'minlash uchun etarli darajada mustahkam zahiralar yaratilganini va zarur resurslar bazasi mavjud ekanini ta'kidlash joiz. Kimyo sanoati - xalq zo`jaligining yetakchi tarmoqlaridan biri bo`lib, ilmiy - texnik taraqqiyotni tezlashtirishga, ishlab chiqarish samaradorligining ortishiga, xalqning moddiy - ma'naviy ta'minot darajasining ortishiga hal qiluvchi ta'sir ko`rsatadi. Bugungi kunga kelib kimyoviy mahsulotlar ishlab chiqarishning ortishi va xalq xo`jaligining turli sohalarida ularning ishlatilishi, yerdan foydalanishni jadallashtirish, og`ir sanoatda ilmiy - texnik taraqqiyotni tezlashtirish, qurilishda industrial usullarni rivojlantirish, yengil sanoatla xom ashyo bazasini kengaytirish va xalq iste'mol mollarini ishlab chiqarishda katta ahamiyat kasb etmoqda. Xalq xo`jaligini kimyolashtirish ishlab chiqarish samaradorligini oshirishda asosiy omillardan biri hisoblanadi. Kimyoviy materiallarni ishlab chiqarishda tabiiy xom ashyolardan olinadiganiga qaraganda mehnat va energetik sarflar 2-3 martagacha kamayadi. Kimyo va kimyo sanoati rivojlanib borayotganligini istemolning istalgan jabxalalrida ko’rish mumkin. Hozirgi paytda kimyo sanoatini rivojlanishida mini texnologiyalarining xam ro’li katta.
Respublikamizda ko’plab kimya korxonalari mavjud bo’lib, turli tuman moddalar ; mineral o’g’itlar , sulfatlar , plastmassalar , sintetik smolalar, sement , suniy tola, lak – bo’yoqlar va boshqa maxsulotlarni ishlab chiqarilmoqda. Misol tariqasida respublikamozdagi eng yirik korxonalardan bo’lgan Chirchiqdagi “Elektrokimyo sanoati”, Navoiydagi “Navoiyazot”, Farg’onadagi “Farg’onaazot” O.A.J kabi korxonalarda, ammoniyli selitra, karbamid ammiak, K.A.S va boshqa maxsulotlar shlab chiqarilmoqda. Xozirgi paytda azotli birikmalarni ishlab chiqarish rivojlanib, qishloq xo’jaligini azotli o’gitlar bilan taminlab berishi muhim ahamiyatga ega. Azotli o’g’itlar va birikmalar ishlab chiqarishda asosiy homashyo ammiak xisoblanadi.
Ammiak ishlab chiqarish sulfat kislotadan kegin ikkinchi o’rinda turadi. Bugungi kunda ishlab chiqarishda ammiak karbamid , ammoniy selitra, murakkab o’g’itlar olishda ishlatiladi. Barcha o’simliklar ozuqa elementi xisoblangan azotni tuproqdan oladi. Qishloq xo’jaligida maxsuloti serxosilligi ma’lum darajada tuproq tarkibidagi azotga bog’liq. Ammiak ishlab chiqarishni betoxtov o’sishi natijasida, uni ishlab chiqarishning yangi usullarini rivojlanishi va texnologiyalarni rivojlantirish muxim axamiyatga ega bo’lmoqda. Bu korxonalarda ammiak ishlab chiqarish korxonaning yuragi xisoblanadi.
So`ngi yillarda biomassaning kimyoviy va biokimyoviy yoqilg`iga va organik sintez mahsulotlariga transformasiyasi bo`yicha asosiy yo`llar belgilandi. Biosferadan samarali foydalanish va uni zararli texnogen jarayonlardan himoya hilishning ahamiyati kundan-kunga oshib bormoqda. Sanoat tashlamalarini zararli aralashmalardan tozalashning takomillashgan va yangi samarali usullarini ishlashda kimyoviy texnologiyaning ahamiyati beqiyosdir. Zamonaviy texnologiyaning muhim masalalaridan biri atmosferaga va suv havzalariga zararli tashlamalarni tushirishni bartaraf etuvchi texnologik jarayonlarni ishlab chiqishdir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
