Mundarija : N

M itoz. Hujayra autosintetik interfazasining yakunlanishi bilan
ko‘pgina hujayralar bo`lina boshlaydi. Somatik hujayralar mitoz yo`li
bilan bo`linib ko‘payadi. Mitozda hujayrada ketma-ket ro ‘y beradigan
4 davr tafovut qilinadi: profaza, metafaza, anafaza, telofaza.
Mitoz jarayonida hosil bo`lgan 2 ta qiz hujayra ona hujayraga xos
bo‘lgan barcha tuzilmalarga va, ayniqsa, to‘liq irsiy materialga ega
bo‘ladi. Mitoz natijasida genetik modda ikki qiz hujayra o‘rtasida
tengma-teng bo`linadi.
Bo`linish uchun hujayra interfazada tayyorlanadi: S davrda D N K
molekulasi 2 karra ortad i, bir juft sentrioladan G2 davrga kelib ikki
juft sentriola hosil bo`ladi va hujayra h ar xil ichki tuzilmalar va
energiyaga ega bo`ladi. M itoz hayvon hujayralarida 1—2 soat davom
etadi.
Profaza. Bu davrda interfazada unchalik ko‘z ilg‘amas genetik
mahsulot - xromatindan oddiy yorug`lik m ikroskopida ham yaqqol
ko‘rinuvchi xromosomalar shakllana boshlaydi. Interfazaning S davrida
ikkilangan D N K m olekulasi n ukleogistonlar bilan birgalikda 2 ta
xrom atin ipni hosil qiladi. U lar spirallashadi va buraladi - xromatin
iplari yo‘g‘onlashadi, qisqaradi. S hunday qilib, shakllanayotgan h ar
bir xrom osom a 2 ta xro m atin ipidan iborat bo`lib, u lar bir-biri bilan
sentromera orqaliq o ‘shiladi. Profaza boshlanishida x rom osom alar
yadroda bir tekis tarqalgan bo`ladi. S o ‘ng xrom osom alar yadro qobig`i
bo`ylab joylashib oladi. X rom osom aning spirallashishi kuchayib, uning
kaltalanishi ro ‘y beradi. H ujayrada profaza boshlanishi bilan 2 juft
sentriolaning har bir jufti hujayraning ikki qarama-qarshi qutbiga
yo‘naladi. H ar bir juft sentrioladan yangi m ik ronaychalar hosil bo`lib,
bir-biriga qarab yo‘naladi. Ayrim mikronaychalar o‘zaro qo‘shilib
ketsa-da, boshqalari esa bir-biriga yaqinlashadi, lekin qo‘shilmaydi.
Mana shu ikki qu tb sentriolalardan y o‘nalgan mikronaychalar urchuq
iplarini hosil qiladi. Profaza boshlanishida yadro qobig`i saqlangan
bo`ladi. Shuning uchun ham urchuq iplari yadrodan tashqarida bo`ladi.
Profaza davom ida yadro qobig`i parchalanib ketadi, yadrocha
y o ‘qoladi. Endi sentriolalar va ularni tutashtirib turuvchi urchuq
iplari sitoplazma o ‘rtasiga siljiydi. Sitoplazmada erkin joylashgan
xromosomalar hosil bo`lishi davom ida ular u rchuq ipiga o ‘ralashib
ketadi. Urchuq ipining to`la shakllanib borishi bilan sentriolaning
har bir jufti b ir-biridan uzoqlashib boradi, hujayraanchagina cho‘ziladi.