Mundareja Kirish

Sho’r tusli qo’ng’ir tuproqlar: qadimiy gealogik tuproq yotqiziqlarida rivojlangan. Tuproq hosil qiluvchi yotqiziqlari bo’lib uchlamchi davr yotqiziqlari va boshqa qadimiy yotqiziqlar xizmat qiladi. Bu tuproqning yuqori qatlamda 0,3 dan 0,7% gacha gumis bo’ladi. Sur tusli qo’ng’ir tuproqlardan asosan yaylovlar sifatida yil bo’yi foydalaniladi. Sug’orishda kam darajada o’zlashtiriladi., chunki yetarli darajada mayda tuproq qatlamiga ega emas, suv o’tkazmaydigan qattiq va maydalanuvchi sho’rlangan gipslasahgan yotqiziqlardan iborat bo’lib, katta maydonda oddiy sug’orishdan cheklangan sur tusli tuproqlar o’zining noqulay agrokimyoviy va suv – fizik xususiyatlari bilan tafsislanadi. Haydaladigan yerlarda gumus tarkibi 0,6% dan oshmaydi, hammasi suvda eruvchan tuzlari bilan sho’rlangan, ularda karst va buzuluvchan xususiyatlar uchraydi. Kuchli gipslashish darajasi 60% gacha boradi. Gips gorizontlari qalinligi 1,0 m gacha yetadi. Gips Garizontlarining zichlashishi oqibatida ildizlarining rivoj-lanishiga halaqt qiladi. Bunda yerlarning melioratsiyasi juda mushkul va qimmatga tushadi.
Qumli cho’llar tuproqlari: Qizil qumda, qadimiy Amu daryo deltasida tarqalgan. Ular elyuvilial qumli va qumloq yotqiziqlarda rivojlangan, 0.3 dan 0,6 gacha gumishga ega yerlar doimiy yaylovlar sifatida foydalaniladi. Tuprog’i noqulay, notekis relufda (baland-past qumliklarda) joylashganligi tufayli sug’orilganda yuz qismini tekislashga, capital planerupka qilishga to’g’ri keladi. Tuproq qovoshqoqligining yo’qligi sug’orishga rejalashtirilgan. Tuproqning eng kuchsiz shamol tasiridaham chang bo’lib uchishiga olib keladi. Sug’oriladigan qumli cho’l tuproqlari agronomic usullarga yaroqsiz hisoblanadi. Ular kam gumisli (0,3-0,4%) yengil buzuluvchan, ko’p suv va ozuqa talab etuvchi. Sizot suvlarning ko’tarilishida gidromoroft rejimiga o’tadi.
Taairli tuproqlar va taairlar: Vodiy va amudaryo, zarafshon, qashqadaryo, surxondaryo, deltalari, shuningdek qizil qum va ustiyurt kenglik teksliklarida tarqalgan. Taqirli tuproqlarda o’simliklar juda oz yoki umuman bo’lmaydi. Bu o’z navbatida tuproq qatlamida organ ink moddalarning yetishmovchiligiga sabab bo’ladi. Bunday tuproqlarning yuqori qatlamlarida 0,4 dan 1,0% gacha gumus miqdori bor. Mehanik tarkibiga ko’ra bu tuproqlar og’ir va sho’rhok bo’lib kuchsiz suv o’tkazuvchanligiga egsa. Cho’l zo’nasida taqir tuproqlar sug’orish uchun yaxshi o’zgartirilgan. Ular tez o’zgartiriladi va yaxshi hosildor bo’ladi.