Mulkni davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish. Jahon tajribasi Reja: I. Kirish II. Asosiy qism

O'zbekistonda mulkni davlar tasarrufidan chiqarish bo'yicha bir-qator qonunlar

Mamlakatimizda xususiylashtirish jarayonini tashkil qilish va unga rahbarlik qilish maqsadida 1992- yil fevralda Davlat mulkini boshqarish va xususiylashtirish Davlat qo'mitasi ta'sis qilindi. 1994- yilga kelib uning vazifalari o'zgartirildi. Endi u Davlat mulнkini boshqarish va tadbirkorlikni qo'llab-quvvallash Davlat qo^mitasiga aylantirildi. Mazkur qo'mita zimmasiga bir qator muhim vazifalar yuklatildi. Ular quyidagilardan iborat edi:

- ko'p ukladli iqtisodiyotni shakllantirishda yagona siyosatni amalga oshirish va tadbirkorlikni qo'llab-quwatlash;

- mulkni davlat tasarrufidan chiqarishning ustuvor yo'nalishlarini belgilash va xususiylashtirish dasturini ishlab chiqish;

- xususiy biznes rivojlanishiga yordam ko'rsatish va boshqalar.

Xususiylashtirish tanlov va kimoshdiа savdosiа orqali amalga oshirildi, bu tartib takomillashib bordi. Dastlab savdo-sotiqqa faqat mol-mulkning o'zi qo'yilgan bo'lsa, keyinroq xususiylashtirilayot-gan mol-mulk joylashgan yer uchastkalar, yangi qurilish qilish uchun yer maydonlari ham kimoshdi savdosiga qo'yildi. Xususiylashtirishdan tushgan barcha mablag'lar tadbirkorlarni qo'llab-quvvatlash uchun berildi. Bu jarayon ham O'zbekiston Respublikasida amalga oshirilgan o'ziga xos yangi tajriba sifatida dunyo mamlakatlarida katta qiziqish uyg'otdi. Davlat mulkini xususiylashtirishning Prezident J.Karimov tomonidan ishlab chiqilgan tamoyillari xususiy-lashtirish jarayonini amalga oshirishning nazariy-ilmiy va amaliy asosi bo'lib xizmat qildi. Chunki unda O'zbekistonning o'ziga xos shart-sharoitlari, xususiyatlari va talablari bar tomonlama hisobga olinganligidan tashqari jahon mamlakatlarining bu boradagi ilg'or tajribalari ham chetlab o'tilmagan edi. Buni nimalarda ko'rish mumkin? Birinchidan, xususiylashtirish qandaydir kishilar yoki ma'lum mafkura manfaati uchun bo'ysundirilmadi. Davlat bosh islo-hotchi tamoyiliga amal qilindi. Davlat xususiyfashtirishni boshqarib bordi.

Ikkinchidan, O'zbekistonda chek vositasi bilan xususiyнlashtirish g'oyasidan voz kechildi, davlat mol-mulki yangi mulk-dorga faqat sotish yo'li bilangina mulkchilikning boshqa shakliga aylantirila boshlandi. Bunda лtekin narsaning qadri ham bo'lmay-di degan qoidaga amal qilindi.

Uchinchidan, xususiylashtirishga dasturiy yondashuvni ta'min-lash va uni bosqichma-bosqich amalga oshirish yo'lidan borildi. Shuning uchun 1991- yil 18- noyabrda O'zbekiston Respub-likasi Oliy Kengashining VIII sessiyasida mulkni Davlat tasarrufi-dan chiqarish va xususiylashtirish to'g'risidagi Qonun qabul qilinнdi. Unga ko'ra mulkchilik shakllarini o'zgartirish sohasidagi ishlar mamlakat hamda hududiy maqsadga bosqichma-bosqich ishlab chiqiladigan va tasdiqlanadigan maxsus dasturlar asosida amalga oshirilishi qat'iy belgilab qo'yikli. Albatta, bu qoida har bir yangi bosqich uchun ustuvor yo'na-lishlarni belgilash imkonini beradi. Masalan, dastlabki bosqich xususiylashtirish jarayoni umumiy uy-joy fondini, savdo, mahalliy sanoat, xizmat ko'rsatish korxo-nalarini hamda qishloq xo'jalik mahsulotlarini tayyorlash tizirnini, xullas kichik xususiylashtirish jarayonini qamrab oldi.

Ushbu Qonun samarali, ijtimoiy yo‘nalishga ega bo‘lgan bozor iqtisodiyotini vujudga keltirish maqsadida O‘zbekiston Respublikasi ommaviy mulkini o‘zgartirishning tashkiliy-huquqiy asoslarini belgilab beradi.