Mulkdorlar sinfini shakllantirishda kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning tutgan o’rni

Dilorom FAYZIEVA,
Oliy Majlis Qonunchilik palatasidagi
O`zLiDeP fraksiyasi a’zosi

Davlat moliyasini barqarorligini ta’minlashdakichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub’ektlari faoliyatini amalga oshirishning tutgan o'rni jamiyat taraqqiyotida, siyosiy va ijtimoiy o’zgarishlarning eng muhim omili bo’lib xizmat qiladi. Ayniqsa o’tish davrida bozor islohotlari turlicha namoyon bo’layotgan mamlakatlar, xususan, MDH davlatlarida bu tendentsiya yaqqol ko’zga tashlanmoqda. Bunday sharoitda kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub’ektlari 4 Prezidentimiz Sh.M.Mirziyoyevning Mamlakatimizni 2016 yilda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning asosiy yakunlari va 2017 yilga mo‘ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo‘nalishlariga bag’ishlangan Vazirlar Mahkamasining kengaytirilgan majlisidagi “Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo‘lishi kerak” nomli ma’ruzasi, 2017 yil 14 yanvar, 17 bet.

11

faoliyatini amalga oshirishda qator funksiyalarni bajaradi. Uning siyosiy funksiyasi jamiyat iqtisodiyotining asosiy bo’g’ini — o’rta mulkdorlar sinfining shakllanish manbai sifatida namoyon bo’lishidadir.

Bugungi kunda kichik biznes va xususiy tadbirkorlik fuqarolar bandligini ta’minlashning muhim sharti hamda aholi daromadining barqaror manbai bo’lib bormoqda. Mustaqillikning dastlabki yillarida O’zbekistonda kichik biznesning ulushi yalpi ijtimoiy mahsulotning bor-yo’g’i 1,5 foizini tashkil etgan bo’lsa, 2011 yilda ushbu raqam 31, 2012 yil yakunida esa 52,5 foizga ko’tarildi. 2013 yilda kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning rivojlanishi evaziga 500 mingga yaqin yangi ish joylari tashkil etildi. 2013 yilda yalpi ichki mahsulotda kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning ulushi 55,8 foizga yetkaziladi va 2014 yilda yalpi ichki mahsulot tarkibida kichik biznes ulushi 31,1 foizdan 52,5 foizga o'sdi, ushbu sohada bandlik darajasi iqtisodiyot tarmoqlarida ish bilan band aholi umumiy sonining 49,7 foizidan 74,5 foizigacha oshdi. 2015 yilda bu ko’rsatkich 77,9 foiz, 2016 yilda 78,1 foizga oshgan bo’lsa, 2017 yilning birinchi choragida 77,7 foizga yetganini kuzatishimiz mumkin.8 Aholi daromadlarining 47 foizdan ziyodi tadbirkorlik faoliyatidan tushgan daromadlar hissasiga to'g'ri keladi. Rivojlangan

7 www.stat.uz internet sayti ma’lumotlari asosida talaba tomonidan tayyorlandi. 8 www.stat.uz internet sayti ma’lumotlari asosida talaba tomonidan tayyorlandi.

14

mamlakatlarda ushbu ko’rsatkich 70 foizga yaqinligini hisobga olsak, bizda ushbu yo’nalishning kelajagi porloqligini e’tirof etish mumkin.13BET

2017 yil yakuniga ko‘ra, KTdagi bandlar soni 10392,5 ming kishini tashkil etib, o‘tgan yildagi ko‘rsatkichga (10178,9 ming kishi) nisbatan 102,1% ni tashkil etdi. Iqtisodiyotdagi jami bandlar tarkibida KTdagi bandlar-ning ulushi 78,1%ni tashkil etdi. KTning individual sektorida – 8212,1 ming kishi (2015 yilga nisbatan o‘sish 3,3 f.b.), kichik korxona va mikrofirmalarda – 2180,4 ming kishi mehnat qilmoqda. KTning xususiy sektori hissasiga 9573,5 ming kishi yoki kichik biznesda band bo‘lganlarning 92,1%i to‘g‘ri kelmoqda.29 ET DIISSER

31ga Amalga oshirilayotgan chora-tadbirlar natijasida kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sohasining O‘zbekiston iqtisodiyotida tutgan o‘rni va ahamiyati tobora ortib bormoqda, deb xabar beriladi O‘zbekiston Respublikasi Markaziy Banki rasmiy saytida.

Xususan, 2014-yilda mamlakat yalpi ichki mahsulotining 56 foizi, ishlab chiqarilayotgan sanoat mahsulotlarining 31,1 foizi kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlari hissasiga to‘g‘ri keldi. Shu bilan birga, iqtisodiyotda jami ish bilan band bo‘lgan aholining 76,5 foizi shu sohada faoliyat yuritmoqda.

O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasining ma’lumotlariga ko‘ra, faoliyat yuritayotgan kichik biznes subyektlarining soni 2014-yil davomida 20 mingtaga oshib, 2015-yilning 1-yanvar holatiga ko‘ra, 195 mingdan ziyodni (dehqon va fermer xo‘jaliklarini hisobga olmagan holda) tashkil etdi.

Shuningdek, Hukumat tomonidan O‘zbekiston eksport salohiyatini mustahkamlash, eksport hajmining barqaror oshib borishini ta’minlash va uning tarkibida ijobiy o‘zgarishlarga erishish hamda import o‘rnini bosuvchi raqobatbardosh mahsulotlar ishlab chiqarishni kengaytirish borasida amalga oshirilayotgan chora-tadbirlar respublika tashqi savdo balansining 180 million AQSh dollari miqdoridagi ijobiy saldo bilan ijro etilishini ta’minladi.

Manba:Daryo