Mulk huquqi

Tabiat boyliklari va kishi mexnati natijalari shaxslar tomonidan ayrim-ayrim hollarda o’zlashtirilmay, balki birgalashib yoki o’zaro xamkorlik bilan o’zlashtiriladi. Binobarin, mulk tabiat narsalarini o’zlashtirishda kishilar va ularning jamoalari urtasida bo’lgan munosabatni, ijtimoiy munosabatni, ijtimoiy ishlab chikarish munosabatlarini bildiradi.

• Tabiat boyliklari va kishi mexnati natijalari shaxslar tomonidan ayrim-ayrim hollarda o’zlashtirilmay, balki birgalashib yoki o’zaro xamkorlik bilan o’zlashtiriladi. Binobarin, mulk tabiat narsalarini o’zlashtirishda kishilar va ularning jamoalari urtasida bo’lgan munosabatni, ijtimoiy munosabatni, ijtimoiy ishlab chikarish munosabatlarini bildiradi.
• Yuqorida aytganlardan ma’lum bo’lishicha, mulk ishlab chikarishning zarur sharti va ishlab chikarilgan boyliklarning o’zlashtirilishi natijasi xisoblanadi.
• Mulk ishlab chikarish vositalari va ishlab chikarilgan maxsulotlarni egallash, foydalanish va ularni tasarruf etish sohasida bo’ladigan ijtimoiy munosabatlarning majmui sifatida xam ta’riflanishi mumkin.

2.Mulk huquqining mazmuni vujudga kelish va bekor bo’lish asoslari

• Mulk huquqi o’z navbatida ikki ma’nodagi: obyektiv va subyektiv mulk huquqiga bo’linadi.
• Obyektiv ma’nodagi mulk huquqi, deganda tabiat ashyolarini ijtimoiy o’zlashtirishning mavjud zaxiralarini, usullarini belgilash, tartibga solish va mustaxkamlash uchun xalk manfaatlarini ko’zlab belgilangan tadbirlarni ifodalovchi huquq me’yorlari yigindisi nazarda tutiladi. Mulk tugrisidagi umumiy koidalar obyektiv huquq me’yorlari xisoblanadi.
• Subyektiv ma’nodagi mulk huquqi, deb ayrim shaxslar, ya’ni huquq subyektlarining (davlat, kooperativ va jamoat tashkilotlari xamda fukarolarning) obyektiv huquq me’yorlari asosida kelib chikadigan mulkni egallash, undan foydalanish va uni tasarruf qilish huquqlariga aytiladi.
• Mulkni o’z xoxishiga kura ava o’z manfaatini ko’zlab egallash, mulkdan foydalanish va uni tasarruf etish, shuningdek, o’zining mulk huquqining xar kanday bo’zilishlarini bartarf etishni talab qilish huquqi tushunchalari mulk huquqining mazmunini tashkil etadi. Subyektiv mulk huquqining mazmunini tashkil etadigan bu elementlar, mulk egasiga qonun bilan belgilangan doiralarda beriladi.