Мукаддима



Download 0,82 Mb.
bet21/100
Sana14.06.2022
Hajmi0,82 Mb.
#668000
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   100
Bog'liq
Botanika Mustafayev 2010

Ошловчи моддалар. Хужайра шираси таркибида азотсиз органик бирикмалар мавжуд булиб, бу бирикмалар усимликларнинг меваси, пояси, илдизи ва поя пустлоглари таркибида айникса куп учрайди. Ошловчи моддалар эман, каштан дарахтлари пустлогида (10-20%) чой баргида (15-20%,) торон усимлиги илдизида (19-20%) бодом ва урик илдизи пустлогида (15-20%). Австралияда усувчи эвколпт дарахти пояси кобигида (50%) учрайди. Ошловчи моддалар табобат сохасида, буёк саноатида ва нихоят тери ошлашда кенг кулланилади. Ошловчи моддалар усимликнинг узи учун кандай ахамиятга эга эканлиги хозирча аникланмаган. Улар усимлик органлари шикастланганда ва хар хил замбуруг холида бактериал касалликлар тушганда химоя килиш вазифасини бажаради деган тахминлар бор.
Алколлоидлар. Захарли хусусиятга эга булган органик кислоталарнинг азотли тузлари. Алколлоидлар моддалар алмашинувининг охирги махсули эканлиги маълум даражада аникланган. Лекин усимлик учун канчалик ахамияти борлиги хануз аникланмаган. Алколлоидли усимликларнинг купчилиги захарли ва хайвонлар уларни емайди. Хужайра таркибида алколлоиди бор усимликлар хар хил замбуруг ва бактерия касалликлари билан огримайди. Шундай экан, усимликнинг узи учун улар антибиотик ва фитонцидлар ролини уйнайди. Алколлоидлар табобатда кенг кулланилади. Улар узининг химиявий таркиби ва микдорига кура, турли усимлик турлари ва уларнинг органларида бир хил булмайди. Хин дарахтининг кобигида иситма касаллиги учун даво буладиган хинин, беладонна деб аталаувчи усимлик баргида атропин, кукнор сути ва уругида папаерин, морфин ва кодеин, тамаки баргида никотин сингари алколлоидлар булади.
Таркибида алколлоид сакловчи усимлик турлари айникса ёпик уругли усимликлар орасида кенг таркалган. Уларнинг хар хил органларида турли-туман шу усимлик учун хос алколлоидларнинг булиши, гулли усимликларни системалаштиришда таксономик белги хисобланади. Алколлоидларга бой айиктовонлар, кизгалдоклар, итузумлар, пиёзгуллилар каби оилаларга мансуб булган турлар улкамизда кенг таркалган. Алколлоид сакловчи усимликларнинг купчилиги наркотик, кишини маст килиш, кайф килиш кобилиятига эга булганлиги туфайли, ахоли уларнинг барг, уруг ва кисман поясини чекиш, чайнаш, кайнатиб ичиш учун ишлатган. Айрим алколлоид сакловчи усимликлар кишининг хаёт тонусини кутариш кобилиятига эга булганлиги сабабли (чой, кофе, какоа, пипси кола, кока кола ва хакозолар) ичимликлар тайёрланади. Айрим усимликларнинг хужайра ширасида унлаб алколлоидлар учрайди. Масалан; хин дарахти пустида хинин алколлоидидан ташкари, элликдан ортик кукнор сутида 22 га якин алколлоид турлари бор. Алколлоидлар илмий табобатда кенг кулланилади.
Глюкозитлар - шакар билан спиртлар, алдогидлар, финоллар ва бошка азотсиз органик моддаларнинг бирикмасидир. Глюкозитлар кисман хужайра ширасида запас моддалар хамда, кисман эса захарли моддалар сифатида учрайди. Атмосфера хавоси шароитида ферментлар таъсирида глюкозитлар осонгина таркибий кисмларга ажралади ва ёкимли хид таркатади. Масалан, чой, кофе, какоа дамланганда улардан узига хос хид таркалади. Дала шароитида пичанзорларнинг тог ва адирларда усадиган турли-туман ут уланларнинг узига хос хиди турли-туман глюкозитларнинг таркибига кисмларига ажралганлигидан далолат беради. Захарли глюкозитлардан аччик бодом, урик, шафтоли ва шу сингари усимликларнинг данагида учрайдиган амигдалинни курсатиш мумкин. Холва бехи (Асан thophyllum gipsophiloides) деб аталадиган усимликдан олинадиган сапонин глюкозиди табобат, машинасозлик ва курилиш саноатининг турли-туман сохаларида ишлатилади. Глюкозоидларнинг купчилиги юрак кон томир касалликларини даволаш учун дорилар сифатида ишлатилади.

Download 0,82 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   100




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish