Мукаддима



Download 0,82 Mb.
bet99/100
Sana14.06.2022
Hajmi0,82 Mb.
#668000
1   ...   92   93   94   95   96   97   98   99   100
Bog'liq
Botanika Mustafayev 2010

Тур хакида тушунча. Усимликлар системасида асосий таксономик бирлик тур хисобланади. Одатда усимликлар классифакциясининг охири тур тавсифи билан тугаган. Купчилик ботаник олимлар хамкорлигида яратилган табиий усимликларнинг тавсифи берилган Урта Осиё флораси, Узбекистон флораси сингари фундаменталь ишларнинг хам охири тур тавсифи билан тугайди. Аммо табиатда мавжуд шундай конуниятни эсдан чикармаслик керакки, тур ичида хам турнинг узига нисбатан кичик таксономик бирликлар мавжуд. Улар ёввойи холда усадиган усимликларда хозирча тулик урганилган эмас. Аммо маданий усимликлар системасида, уларнинг тавсифи аник курсатилади. Хар кандай усимлик организми албатта маълум бир турга тааллукли.
Аник усимлик тавсифи ботаник - флорист олимлар уртасида турли хил мунозараларни булиши ва бу хакда барча ботаникларни нуктаи назарлари бир хил булмаганлиги ботаника тарихида куплаб мунозаралар ва тортишувлар булганлиги маълум бу мунозаралар масалалар кунга кадар давом этаётир. Рус олими В.Л. Комаров тур тавсифини куйидагича изохлайди: “Тур умумий аждоддан ташки мухит таъсири ва табиий танлаш натижасида бунёдга келган тирик мавжудотларнинг узига ухшашларидан фарк киладиган авлодалари мажмуи. Шу билан бир вактда тур эволюция жараёнининг маълум бир боскичи В.Л. Комаров монотипик тур тарафдори. У турни маълум бир тиркибан бир хил кичик систематик бирлик сифатида тушуниш тарафдори. Унингча морфологик жихатдан ухшаш булмаган, уз таркалиш майдонига эга. хар кандай ирк тур була олади. Бундай тур ботаниклар орасида Жорданонлар деб юритилади.
Бошка йуналишдаги ботаниклар, хусусан Линштейннинг аник тур тарафдорлари, шу жумладан Н.И.Вавилов турни мураккаб систематик бирлик, яъни уз ареалида тур, тур ичидаги кичик систематик бирликлар тупламидан ташкил топган таксономик бирлик сифатида карайдилар.
Вавилов тушунчасига кура, “Тур узига ухшаш организмлардан ажралиб турадиган, алохида, уз генезисида аник яшаш мухити ва ареали билан боглик мураккаб морфо-физиологик система”. Бинобарин Н. И. Вавилов нуктаи назаридан тур ички структура тузилишига кура, турли хил булган полиморф организмлар ёки бошка суз билан айтганда тур хилма-хил ирсий хусусиятлари наслдан-наслга бериладиган кичик-кичик организмлар шакллари бирлигидан иборатдир.
Куйидагилар хар кандай тур учун асосий характерли белгилар хисобланади.

  1. Хар кандай тур, унинг ташки ва ички тузилиши, физиологик функциясини белгиловчи ирсий асосга эга булади.

  2. Хар кандай тур купайиши ва узига ухшаш булган, хар кандай ташки мухит таъсирида узгаравермайдиган авлод колдириши мукаррар.

  3. Тур узининг маълум чегараланган таркалиш майдонига эга булади.

  4. Тур шаклан турли-туман организмлар мажмуидан ташкил топган булади.

  5. Хар кандай тур табиий танлаш ва узок эволюцион тараккиёт натижаси хисобланади.

Ташки мухитнинг омилларига мосланиш, яшаш учун кураш ва табиий танлаш жараёнида табиатда тухтовсиз равишда турларнинг янги хилларини шаклланиши, равнак топиши, карриши ва хатто улиши хам кузатилади. Узининг пайдо булиши, тузилиши ва таркалишига кура, турлар мутлок бир хил узгармас булиши кузатилмайди. Табиатда ёввойи холда нихоятда кенг таркалган космопомит коки, себарга, камиш сингари турлар ер куррасининг факат чегараланган майдонида учрайдиган эндем (Элдар, карагайи, стакиевич пихтаси, чухра, тог лоласи) турлар хам, ер юзининг хар хил улкаларида кариб улиб, тугаб бораётган маълум бир тарихий геологик даврларда кенг таркалган ва хозир ер юзи флораси таркибида йук булаётган релит турлар хам мавжуд. Тур эволоюцион тараккиётига кура кексайган ва ёш утаётган авлодни урнини эгаллайдиган - викар турлар кенг таркалган булиб, улар узини морфологик белгиларига кура илк авлодларга ухшаш, аммо ташки мухитнинг турли хил шароитларига таркалиш мослашган. Табиатда полиморф - узининг ички тузилишига кура нихоятда мураккаб, таркибида бирнечта тур шакллари, шур хиллари ва кичик турлар булган кенг маънодаги майдони хакикий турлар ва факат бир морфологик белгиси хамда географик чегараси билан бошка узига ухшаш турлардан фарк киладиган турлар хам ер куррасини табиий мухит шароитида таркалган.



Download 0,82 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   92   93   94   95   96   97   98   99   100




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish