Мужизакор бола

БОЛАГА ЛАҚАБ ҚЎЙМАНГ

Сўз қудратли куч экани ҳақида гаплашиб ўтдик. Болаларга ҳар хил лақаблар қўйиш ҳам ярамайди. Лекин негадир бу борада ҳам илғормиз. Овсар, шумшайган, осилган, найнов, дудуқ, хамир ва яна нималардир. Бу рўйхатни узундан узун давом эттириш мумкин. Боланинг феъл-атвори қандай бўлмасин – бўшашганми, ялқовми, камгапми, қовоғи солиқми – у сизнинг фарзандингиз. Олма пишиб олманинг, ўрик пишиб ўрикнинг тагига тушади. Сизнинг болангиз ҳеч қачон қўшнингизга ўхшаган бўл-майди. Албатта, сизга ўхшайди-да. Бола яралаётганда 23% отадан, 23% онадан, қолган феъл-атворни бобо-бувиларидан олади.

Юқорида айтганимдек, инсон олдида ҳар доим танлов бор. Хоҳлаган вариантингизни танлашингиз мумкин. Агар сиз ҳеч қандай танлов қила олмасангиз, коинот ўзи сиз учун танлов қилаверади. Бу тўғри ёки нотўғри танлов бўлиши ҳам мумкин. Шундай экан, боланинг феъл-атвори онасига, дадасига, бобо-бувисига, тоғасига, амма-холасига тортган бўлиши табиий. Бу феъл-атвор сизга ёқмаса уни ёшлигидан ўзгартиришга ҳаракат килишингиз мумкин. Шу сўзларнинг тескарисини топинг.
Аҳмоқ, овсар – Ақлли
Дангаса – Ишчан
Фаросатсиз – Зийрак
Ландовур – Эпчил.
Болангизни ана шу қарама-қарши сўзлар билан атанг. Болангизга ҳам шуни ишонтиринг. Унга мана бундай сўзларни кўпроқ такрорлаб туринг: «Сен ақллисан, сен укаларингга меҳрибонсан. Сен фаросатлисан. Сен менинг севимлигимсан. Сен менинг энг яқин ёрдамчимсан. Сен катта бўлсанг зўр бизнесмен ёки улуғ инсон бўласан». Бу гапларни ҳар куни уни қучиб айтаверсангиз, бола шундай эканлигига ишонади. Аксинча, сен бўшашгансан, деявер-сангиз у шундай бўлиб қолаверади. Унинг онг ости, мен бўшашганман, мен аҳмоқман деб ёзиб олади. Шундай экан фарзандларинггизга лақаб қўйишни тўхтатинг.


БОЛА КИМГА ЎХШАГАН?

Бир куни устозимдан сўрадим.

- Менинг қизларим ёшлигидан ўзининг уддасидан чиқа олар эди. Кенжа ўғлим ундай эмас. Иккинчи синфда ўқияпти ҳамки ўзим кийинтириб, мактабга жўнатаман. Нега шундай?
Устозим айтди.
- Бола ота-онасининг кўзгудаги акси. Сиз болали-гингизда қандай бўлгансиз?
Беихтиёр кўз олдимда болалигим гавдаланди. Унда Сир-дарё вилоятининг Меҳнатобод туманида яшардик. Биринчи мактабга борардим. Онам юз-қўлимни ювиб, чойимни ичириб, кийинтириб, сумкамни орқамга осиб, пойафзалим-гача кийдириб қўярдилар. Бир куни икки-учта дугонам чақириб келишди. Онам менга этикчамни кийдираётган эди. Улар ҳайрон бўлишиб: «Хола нега этикчасини ўзи киймайди?» - деб қолишди. Бу саволга мен ҳам, онам ҳам жавоб беролмаган эдик. Мен уялиб кетгандим. Болалигим эсимдан чиқиб кетган экан. Уни эслаш ўрнига: «Ўғлим нега бунақа?» - деб ўйлардим. Мана жавоби. Шундан кейин мен опаларига қараб,
- Қаранглар. Укангиз кап-катта йигит бўлиб қолибди. Кийимларимни ўзим кияман, чойимни ўзим ичаман, деяпти, - дедим.
- Йуғе, ўзи сираям кийина олмайди. Сиз кийинтириб қўймасангиз мактабга ҳам боролмайди.
- Ишонмасангиз, ҳозир ўзи кийиниб чиқади, қараб туринг.
Бу суҳбатимиздан ўғлим уялди чоғи, шу-шу ўзи ки-йиниб, мактабга кетадиган бўлди. Демак, болалар феъл-атвори, ҳатти-ҳаракати ота-онасига ўхшаган бўлар экан. Яна бир муаммо, мактабга бориш учун кенжа ўғлим уйдан жуда кеч чиқарди. Яна тадбир ишлатдим.
- Опанг иккалангизга мусобақа уюштираман. Ким биринчи уйдан чиқса, мана бу қоғозга 5 баҳо қўйиб бора-ман. Ҳафта охирида кимнинг беши кўп бўлса, ўша ғолиб бўлади. Ғолибга ширинликлар мукофот тарзида берилади.
Бу муаммо ҳам ҳал бўлди. Ўғлим апил-тапил кийиниб, опасидан олдин уйдан чиқишга ҳаракат киларди. Мен эса уни мақтаб турардим.
- Менинг ўғлим эпчил. Баракалла.
- Менинг ўғлим ақлли, яшасин.
Демак фарзандларимизга тарбия берар эканмиз, ана шундай чоралар қўллаб, яхши гаплар билан йўлга соли-шимиз мумкин. Бақир-чақир, ур-сур билан иш битмайди ахир.