Muhokama qilinib o‘quv jarayoniga foydalanish uchun tavsiya qilingan



Download 2,43 Mb.
Pdf ko'rish
bet373/389
Sana30.12.2021
Hajmi2,43 Mb.
#97407
1   ...   369   370   371   372   373   374   375   376   ...   389
Bog'liq
kichik biznes va tadbirkorlik

15.3. Korxona bozori. 
Korxona - bu yirik xom ashyo, butlovchi kismlar, uskunalar, yordamchi uchkuna, ta‘minot 
predmetlari  va  xizmatlar  bozoridir.  Bir  necha  un  minglab  xizmat  kursatish,  kishlok 
xujaligi, chakana savdo, ishlab chikarish va davlat tashkilotlariga karashli korxonalar tovar 
va xizmatlar sotib olish bilan kugullanadilar. 
Korxona  extiyojlari  uchun  xarid  kilish  bu  anik  tovarlarga  bulgan  extiyojni  anklash,  anik 
markadagi  tovarlarga  baxo  berish  va  tanlash  xamda  bozorda  mavjud  tu‘minotchilar 
arasidan birortasini tanlash asosida karor kabul kilish jarayonidir. 
Korxona bozorlarning uch turi mavjud: sanoat uchun zarru tovarlar bozori, oralik tovarlar 
bozori va davlat muassasalari bozori. 
Sanoat  uchun  muljallangan  tovarlar  bozori  -  boshka  tovar  ishlab  chikarish  va  xizmat 
kursatish soxasida boshkarish va boshka iste‘molchilarga sotilgan tovar va xizmatlar sotib 
oluvchi shaxlar va tashkilotlar yigindisidir. Tovarlar komenklaturasi va pul oboroti xajmi 
jixatidan    sanoat  uchun  muljallangan  tovarlar  bozori  kng  iste‘mol  tovarlari  bozoridan 
ustun buladi. 
Avtomobil  ishlab  chikarish  va  sotish  uchun  metall,  oyna,  rezina  sotuvchilar  uz 
maxsulotlarini  mashinasozlarga  sotishlarilozim,  mashinasozlar  esa  tayyor  maxsulotni 
iste‘molchilarga sotadilar. 
Sanoatga muljallangan tovarlar bozori keng iste‘mol mollari bozoridan fark kiluvchi uziga 
xos xususiyatlarga ega: 
1.  
Sanoat uchun muljallangan tovarlar sotuvchisi nisbatan ana kam xaridorga ega buladi. 
2.  
Xatto  ishlab  chikaruvchilar  kup  bulgan  tarmoklarda  xam  xaridning  katta  kismi  bir 
nechchta yirik ist‘molchi xissasiga tugri kelad. 
3.  
Xaridorlar xududiy jixatdan va neft sonoati, rezina, pulat kuyish sanoati kabi tarmoklar 
buyicha tuplangan. 
4.  
Sanoat uchun muljallangan tovarlarga bulgan talab keng iste‘mol mollariga bulgan talab 
bilan ulchanadi. Masalan, xayvonlar terisi  poafzal ishlab chikarish uchun sotib olinadi. 
5.  
Sanoat uchun muljallangan tovarlarga talab keng iste‘mol tovarlari va xizmatlar uchun 
talabga  nisbatan  tezrok  uzgaradi.  Bu  ayniksa  yangi  ishlab  chikarish  uskunalarida  yaxshi 
namoyon  buladi.  Ba‘zan  iste‘mol  tovarlariga  bulgan  talab  1g%  ortishi  sanoat  uchun 
muljallangan tovarlarga talabning 2g% ortishiga olib keladi. 
6.  
Sanoat  uchun  muljallangan  tovarlar  kam  xarajat  kilib  xarid  kilishni  doimo  urganuvchi 
malakali agentlar tomonidan xarid kilinadi. Keng iste‘molchi xarid kilish soxasida uncha 
malakaga  ega  emas.  Sanoat  uchun  kilinadigan  xarid  kanchalik  murakkab  bulsa,  u  xakda 
karor kabul kilish jarayonida shuncha kup kishi ishtirok etadi. Eng muxim tovarlarni sotib 
olishda odatda maxsus xarid komissiyalari shugullanib, ular tarkibiga texnikaviy ekspertlar 
va raxbariyat  vakillari kiradi. 


 
216 
Sanoat  uchun  muljallangan  tovar  sotib  olish  jarayonida  xaridor  bir  kancha  karor  kabul 
kilishi  kerak  buladi.  Karorlar  mikdori  xarid  kilinayotgan  vaziyatga  boglik  buladi.  Xarid 
kilinish jarayonida uch xil vaziyat vujudga kelishi mumkin: 
1.  
Uzgarishlarsiz  kayta  xarid  kilish  -  bu  xaridor  biror  narsaga  uzgarishsiz  buyurtma 
beradigan vaziyatdir. 
2.  
Uzgarishli kayta xarid kilish - bu vaziyatda xaridor kayta buyurtma berish davrida tovar 
texnikaviy  xususiyatlar,  narx,  savdoning  boshka  shartlariga  uzgartirish  kiritgan,  yoki 
kisman  ta‘minotchilarni  uzgartirgan  xolda  yuz  beruvchi  vaziyatdir.  Avvalgi  ta‘minotchi 
mijozni saklab kolishga, yangilari esa yangi mijoz orttirishga xarakat kiladilar. 
3.  
Birinchi  marta  tovar  yoki  xizmatlar  sotib  oluvchi  firma  yangi  masalalarni  xal  etish 
uchun  xarid  kilishi.  Masalan,  firma  birinchi  kompyuter  tizimini  urnatmokchi  bulsin.  Eng 
kam  karor  uzgarishsiz  kayta  xarid  kiluvchi  xaridor  xissasiga,  eng  kup  karor  -  yangi 
masalalarni  xal  etish  uchun  xarid  kiluvchi  xissasiga  tugri  keladi.  Birinchi  marta  xarid 
kilishda tovarning texnikaviy texnikaviy xususiyatlarini, narxlar chegarasi, ta‘minot vakti 
va sharti, texnik xizmat kursatish shartlari tulov shartlari, buyurtma xajmini anik, makbul 
ta‘minotchilarni tanlash masalalarini xal etish kerak. 
Oralik  tovarlar  bozori  boshka  iste‘molchilarga  kayta  sotish  yoki  ijaraga  brish  yuli  bilan 
foyda kurish maksadida, yoki uz xususiy korxonasi betuxtov ishlashi uchun zarur tovar va 
xizmatlar sotib olinadigan bozordir.  Oralik tovarlar bozori sotuvchilari kayta sotish uchun 
muljallangan kayta sotish uchun muljallangan juda katta xajmda turli-tuman tovarlar bilan 
ish  kuradilar.  Bundan  tashkari,  oralik  tovar  sotuvchisi  kaysi  sotuvchidan,  kanday  narxda 
va shartlar buyicha sotib olish va  kimga, kanday narxda kachon sotish masalasini xal etish 
kerak. 
Oralik tovarlar bozoriga tovar birjalari, ulgurji savdo va chakana savdo firmalari kiradi. 
Davlat muassalari bozori uz vazifalarini bajarishi uchun tovarlar sotib oluvchi yoki ijaraga 
oluvchi  respublika  xukumati  muassasalari,  avtonom  respublika  va  maxalliy  xokimiyat 
tashkilotlari  kiradi.  Xukumat  mamlakat  mikyosida  eng  yirik  xaridordir.  Davlat 
muassasalari  nomidan  respublika  oldida  turgan  vazifalarni  xal  etish  uchun  zarur  turli 
tuman tovarlar (samolyot, teplovoz, mebel, avtomobil va x.k.) sotib olinadi.  
 

Download 2,43 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   369   370   371   372   373   374   375   376   ...   389




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish