Muhandislik texnologiyalari

1.3 TAKLIFNING ELASTIKLIGI: TUSHUNCHASI, TURLARI.
Taklifning narx egiluvchanligi-bu narx o'zgarishiga javoban tovar taklifining reaktsiyasi. Taklifning narx egiluvchanligi-bu taklif qilingan tovar miqdorining foiz (nisbiy) o'zgarishi, tovar narxining foiz (nisbiy) o'zgarishiga bo'linadi .
Xuddi shu narsani juda oddiy formula orqali ifodalash mumkin:
S = QS%/P%,
bu erda S – taklifning narx egiluvchanligi, а QS% esa foiz sifatida ifodalangan jonlanish predlining nisbiy o'zgarishiniva p% narxning o'zgarishini anglatadi.
Eng qulay, birlashtirilgan o'lchov birligi­-bu foiz. Foiz hisobi har qanday iqtisodiy o'zgaruvchining o'zgarish darajasini, dastlabki o'lchov birliklari qanday bo'lishidan qat'i nazar – pul, tonna, dona, metrda ko'rsatishga qodir. Tadbirkorlik amaliyotida
ko'pincha bitta o'zgaruvchining foiz o'zgarishi
natijasida foydalaniladi; boshqasining 1% o'zgarishi.
Taklifning elastikligi turlari
Ta'minot, ishlab chiqarish jarayonining o'zgarishi bilan bog'liq bo'lganligi sababli, narx o'zgarishiga talabga qaraganda sekinroq moslashadi. Shuning uchun elastiklik ko'rsatkichini aniqlashda vaqt omili eng muhim hisoblanadi.
Odatda, jumlaning elastikligini baholashda uchta vaqt davri ko'rib chiqiladi:

• 
  qisqa muddatli,
  
• 
  o'rta muddatli,
  
• 
  uzoq muddatli.
  

Qisqa muddatli deganda mahsulot hajmidagi har qanday o'zgarishlarni amalga oshirish uchun juda qisqa muddat tushuniladi.
O'rta muddatli davr allaqachon mavjud bo'lgan ishlab chiqarish quvvatlarida ishlab chiqarishni kengaytirish yoki kamaytirish uchun etarli, ammo yangi quvvatlarni joriy etish uchun etarli emas.
Uzoq muddatli davr kompaniyaning ishlab chiqarish quvvatlarini kengaytirishi yoki qisqartirishi, shuningdek, ushbu mahsulotga bo'lgan talabni kengaytirish yoki uni qisqartirish bilan tark etish bilan sohaga yangi firmalarning kirib kelishini o'z ichiga oladi.
Taklifning egiluvchanligining beshta varianti mavjud (1-rasm).3). Taklifning egiluvchanligi egri­chiziq vertikal bo'lganda nolga teng. Bu erda taklif narx ko'tarilishidan o'zgarmaydi. Masalan, "o'rmonda ertalab" konusining rasmini taklif qilish egri­chizig'i mutlaqo elastik emas, chunki belgilangan miqdor (bitta rasm) mavjud­bo'lib, narx qanchalik baland bo'lmasin, uni ko'paytirish mumkin emas. Ta'minot egiluvchanligi odatda ilmiy-tadqiqot­institutining uzoq vaqt davomida qisqa vaqtga qaraganda ko'proq bo'ladi. Bu­ishlab chiqaruvchilarning yuqori narxga ega bo'lishidan kelib chiqadi. Ta'minot egiluvchanligi texnologik taraqqiyot, ishlatilgan resurslarning sifat va miqdoriy tarkibidagi o'zgarishlar ta'siri ostida o'zgaradi. Muayyan mahsulotni ishlab chiqarishda ishlatiladigan cheklangan resurslarning ko'payishi taklifning elastikligi qiymatining pasayishiga olib keladi­.