Muhandislik iqtisodiyot instituti gidrotеxnikaga kirish

Nasos stantsiyalarining joylashuv sxemalari

NS ning joylashuv sxemalari qurilish hududining geologik, gidrogeologik, gidrologik va topografik sharoitlari, texnik-iqtisodiy yechimlar va boshqa omillarga bog’liq holda turlicha bo’lishi mumkin.

Derivatsion joylashuv sxemasining umumiy tuzilishi 8.3-rasmda keltirilgan. Bu sxema o’tkazish yo’lining tekis rel`yefi sharoitlarida NS binosini iloji boricha sug’orish maydoniga yaqin joyga qurish maqsadida, (bosim quvurlari uzunligini kamaytirish uchun) qabul qilinadi.
1

8.3-rasm. Derivasiya kanalli NS sxemasi: 1 – suv manbai; 2 – suv olish inshooti; 3 – suv keltirish derivasiya kanali; 4– avankamera; 5 – suv qabul qilish inshooti; 6 – NS binosi; 7 – bosim quvuri; 8 – suv chiqarish inshooti; 9 – bosim havzasi; 10 – mashinali (ketuvchi) kanal.

Nasos stantsiyasi binosining suv manbai qirg’og’ida joylashadigan sxemalari ham keng qo’llaniladi. Bunda suv olish, suv qabul qilish inshootlari nasos stantsiyasi binosi bilan birga (8.4-rasm, a) yoki nasos stantsiyasi binosi alohida (8.4-rasm, b) joylashishi mumkin. Bu rasmda raqamlar bilan ko’rsatilgan inshootlarning nomlari 8.3- rasmdagi singari.


а) b)

8.4-rasm. Nasos stantsiyasi binosining suv manbai qirg’og’ida joylashuv sxemalari

Amaliyotda nasos stantsiyalari joylashuvining boshqa turdagi sxemalaridan ham foydalaniladi. Nasos stantsiyalari haqidagi bilimlar, tushunchalar «Nasoslar va nasos stantsiyalari» fanida batafsil o’rganiladi.

9. GIDROENЕRGЕTIKA HAQIDA UMUMIY MA‘LUMOTLAR

1. Gidroelektrostantsiyalar va ularning quvvati haqida boshlang’ich ma‘lumotlar

Suvning gidravlik(mexanik) energiyasini elektr energiyasiga aylantirib beruvchi qurilmalar va jihozlar majmuiga gidroelektrostantsiya (GES) deyiladi. Elektrik quvvati bo’yicha ular katta o’rta va kichik GES lar guruhiga bo’linadi. Kichik GES larning o’z navbatida quyidagi turlari bir-biridan farqlanadi: 1. Mikro GES (quvvati 0,1 MVt gacha); 2. Mini GES (quvvati 0,1-0,2 MVt oralig’ida;

3. 
   Kichik GES (quvvati 0,2 MVt dan 10 MVt gacha). GES larning quvvat va napor ko’rsatkichlari bo’yicha turlari ularni o’rganishga doir fanlarda batafsil ko’rib chiqiladi.
   

Suvning gidravlik(mexanik) energiyasi, ma‘lumki, potentsial va kinetik tashkil etuvchilardan iboratdir. Gidravlika va gidroenergetikada solishtirma energiya deb ataluvchi tushunchadan foydalanadilar. Suv to’la energiyasining og’irlik kuchi mg ga nisbati solishtirma energiya (napor)ni tavsiflaydi.
GES faoliyat ko’rsatishi uchun suvning kerakli miqdordagi gidravlik energiyasini hosil qilish lozim. Buning uchun birmuncha tekis rel‘efli joylardagi daryolarda quriladigan GES lar sharoitida suv oqimi maxsus to’g’onlar yordamida to’silib, zarur napor hosil qilinadi. Napor va tabiiy sharoitlarga qarab GES binosi bevosita tug’on tarkibida (o’zan stantsiyasi), tug’ondagi napor frontidan keyin va derivatsiyadan keyin joylashuvi mumkin. 9.1-rasmda GES tuzilish sxemalaridan biri ko’rsatilgan.