Muhandislik geologik tadqiqotlar

27.2. Geologik xaritalar. 
Geologik xaritalar geologik tuzilishlarni gorizontal tekisligiga proektsiya-
sidir. Geologik xaritalarga qarab, u yoki bu jinslarni tarqalish maydonlarini, ularni 
yotish sharoitlarini, qatlam dislokatsiyalarini va boshqa geologik jarayonlarni 
aniqlasa bo’ladi. 

---

194 
Hamma geologik xaritalar ikkiga: tub jinslar va to’rtlamchi qatlamlar
xaritalariga, to’rtlamchi qatlam tagida yotadiganlar, ya’ni to’rtlamchi qatlamgacha 
hosil bo’lgan qatlamlar xaritalariga bo’linadi. Geologik - litologik xarita va 
to’rtlamchi davr xaritasi ustida to’xtalib o’tamiz. 
To’rtlamchi yotqiziqlar yer yuzasini butunlay qoplab olib, tub jinslarni
inson ko’zidan yashiradi. To’rtlamchi yotqiziqlar xaritasida turli yo’llar bilan hosil 
bo’lgan jinslarning rejada joylashuvi va litologik tarkibi ko’rsatiladi. Muhandislik-
geologik xaritalar jinslar haqida ma’lumotlarni aks ettirishi lozim. Lekin bir 
maydon yoki xududning jinslari turli masshtabli xaritalarda turlicha ko’rsatilishi 
mumkin. Mayda masshtabli xaritalarda faqatgina sistema, bo’lim, bo’lim osti yoki 
yaruslar - katta o’lchamli yirik stratigrafik bo’linmani ko’rsatish mumkin. 
Geologik - litologik xaritalar olib borilgan geologik tekshirishlarning eng
muhim xujjatlaridan biridir. Geologik - litologik xarita oddiy topografik xarita 
bo’lib, unda turli geologo - litologik jinslarning tarqalishi, ularning uyulish 
sharoitlari va geologik rasmga tushirishda olingan boshqa ba’zi ma’lumotlar 
ko’rsatilgan bo’ladi. Geologik - litologik xarita geologik elementlarning yer 
yuzasida qanday tarqalgani tekislikda shartli belgilar (bo’yoq yoki shtrix 
litologiyasi) bilan aks ettiriladi.
Geologik - litologik xaritani o’qiy bilish geologik ta’limning muhim
elementidir. Har bir geologik xaritada qabul qilingani kabi geologik - litologik 
xaritada ham barcha shartli belgilarning ro’yxati va ularning izohi o’sha xaritada 
ko’rsatiladi. 
Shartli belgilar jadvali xaritaning biror bo’sh burchagiga joylashtiriladi.
Geologik - litologik xaritalar har xil masshtabda tuziladi, ya’ni qo’yilgan
maqsadni hal qilishga asoslanib masshtab tanlanadi.