Muhandislik geologik tadqiqotlar

23.1-rasm
. Yaratilgan shurfda geologik kesmaning
xususiyatlarini tekshirish va suratga olish. 
 

---

182 
Shtol’nya
(nem.) - konchilik ishlarida foydalanish uchun belgilangan, yer 
yuzasiga chiqish yo’liga ega bo’lgan, yon bag’ir bo’ylab qazilgan gorizontal kon 
inshooti. Suv oqishi uchun biroz qiyalab o’tkaziladi. Shtol’nyalar razvedka 
jarayonida va konni o’zlashtirishda ishlatiladi. Ularning shakli, ko’ndalang 
kesimining o’lchami va mustahkamlagich tipi tog’ geologiyasi va tog’texnik 
sharoitlariga qarab tanlanadi. Shtol’nyalar maqsadiga ko’ra transportli, 
shamollatuvchi va boshqa turlarga bo’linadi. 
Masalan, xabarlardan biri Volgograd GES to’g’onining o’ng tomonida va 
boshqa shunga o’xshash bir qator tuzilmalarda tadqiqotchilar katta tosh 
chiqindilaridan qo’rqqanlarida, suyultirilgan, suv toshqini ostida bo’lgan, tuproq 
ko’chkisi xavfli loyqa yog’ingarchilik mahsulotlarining paydo bo’lishida va 
ba’zida karst g’orlari yoriqlar bilan ochilgan. 
23.2-rasm
. Shimoliy Kavkazdagi Beshtau 
tog’idagi stolnya, ilgari uran rudalarini
 qazib olish uchun ishlatilgan
Jeleznovodsk - Essentuki yaqinida 
joylashgan.
Yer osti shaharlarining qismlaridan biri 23.2-rasmda tasvirlangan. Bu ham 
tog’ - kon sanoati. Kappadokiyada vulqon jinslaridagi toshlardai ko’plab 
shaharlarning rasmi (50000 aholisi bo’lgan) o’yib chizilgan. Bu shaharlarda suv 
ta’minoti, shamollatish, “mebel” tizimlari mavjud edi - bu yerda hamma narsa 
toshlarda o’yilgan edi.
F.P.Savarenskiy (1939) ta’kidlaganidek, faqat shtolnnyalar ko’chki jism-
larining sirtlari yoki surilma zonalarini, tog’li hududlarda esa qishloqlarni aniq-
lashga yordam beradi. 
Loyqalanish
- ko’p miqdorda turli o’lchamdagi gil va tosh parchalarini 
tashiydigan vaqtinchalik suv oqimi. Bu oqim ba’zan Shimoliy Kavkazdagi 
riverbedlar va tog’ vodiylarida, Sharqiy Sibir va uzoq Sharqning ayrim joylarida 

---

183 
to’satdan sodir bo’ladi. Loy ko’chkilari kuchli yomg’ir, qor va muzliklarning 
kuchli yerishi, shuningdek, zilzila yoki vulqon otilishidan keyin sodir bo’ladi. Sel 
to’lqinining balandligi 15-20 m ga etishi mumkin va bo’ronli oqimning ovozi 
o’nlab kilometrlarga eshitiladi.