Muhandislik -geologik tadqiqotlar

 
 
14.6 – rasm.Suriladigan  qiyalikni tayanch devor yordamida mustashkamlash.
 
 
 
14.3. Nurash jarayoni 
Yer  yuzasidagi  fizikaviy  -  kimyoviy    va  organik  jarayonlar  ta’sirida  tog’ 
jinslarini  tarkib  va  holatini  o’zgarib,  parchalanishiga  -  nurash  jarayoni    deb 

---

97 
 
ataladi.  Sanalgan  omillarga  ko’ra  nurashning  quyidagi  turlari  bor;    fizikaviy, 
kimyoviy, organik. Tabiatda nurashning bu turlari ayni bir I vaqtda ruy beradi. 
Fizikaviy nurash - havoning va suvning kunlik va mavsumiy  o’zgarishidan 
yuzaga  keladi.  Quyosh  radiatsiyasi  ta’sirida  tog’  jinslari    qizib,  ularning  sirtidagi 
harorati,  yoz  kunlari    70
0
C  gacha  ko’tarilishi    mumkin,  tunda  esa  havo  harorati 
pasayadi  va  buning  natijasida  jins    tarkibiga  kiruvchi  minerallar  kengayish  va 
torayish zo’riqishlari   natijasida yemirilib, maydalanib ketadi. Bu jarayonlar tog’ 
jinsi    tarkibidagi  g’ovaklardagi  suvlarni  doimiy  muzlab  erishlarini    kuchaytiradi. 
Sovuq iqlimli hududlarda g’ovaklardagi suv muzlab, uning   hajmi  11% ga ortib, 
g’ovakchalar  devorlarini  yemiradi.  Uzoq  davom    etadigan  bunday  hodisalar 
natijasida, qattik, yaxlit, zich jinslar  yemirilib, kichik parchalarga bo’linib ketadi. 
Nurash  jarayoni  natijasida  yemirilgan,  maydalangan  tog’  jinslari  ba’zi    hollarda 
yemirilgan  joyning  o’zida  koladi  va  ushbu  jarayon  -  elyuviy    jarayon    deyiladi. 
Biroq  bu  jinslar,  ko’pincha  tog’  yonbag’irliklari    bo’ylab  surilib,  delyuviy 
qoplamani  hosil  qiladi.  Delyuviy  deganda,    nurash  natijasida  yemirilgan  tog’ 
jinslarini  yomg’ir,  qor,  muz  suvlari    ta’sirida  tog’  oldiga  va  tog’  etaklariga 
yotqizilishi tushuniladi.