Muhandislik -geologik tadqiqotlar

27.2. Geologik xaritalar. 
Geologik xaritalar geologik tuzilishlarni gorizontal tekisligiga   proektsiya-
sidir. Geologik xaritalarga qarab, u yoki bu jinslarni tarqalish  maydonlarini, ularni 
yotish  sharoitlarini,  qatlam  dislokatsiyalarini  va    boshqa  geologik  jarayonlarni 
aniqlasa bo’ladi. 

---

194 
 
Hamma  geologik  xaritalar  ikkiga:  tub  jinslar  va  to’rtlamchi  qatlamlar  
xaritalariga, to’rtlamchi qatlam tagida yotadiganlar, ya’ni to’rtlamchi  qatlamgacha 
hosil  bo’lgan  qatlamlar  xaritalariga  bo’linadi.  Geologik  -  litologik  xarita  va 
to’rtlamchi davr xaritasi  ustida to’xtalib  o’tamiz. 
To’rtlamchi  yotqiziqlar  yer  yuzasini  butunlay  qoplab  olib,  tub  jinslarni  
inson ko’zidan yashiradi. To’rtlamchi yotqiziqlar xaritasida turli yo’llar  bilan hosil 
bo’lgan jinslarning rejada joylashuvi va litologik tarkibi  ko’rsatiladi. Muhandislik-  
geologik  xaritalar  jinslar  haqida    ma’lumotlarni  aks  ettirishi  lozim.  Lekin  bir 
maydon  yoki  xududning    jinslari  turli  masshtabli  xaritalarda  turlicha  ko’rsatilishi 
mumkin. Mayda  masshtabli xaritalarda faqatgina sistema, bo’lim, bo’lim osti yoki 
yaruslar  - katta o’lchamli yirik stratigrafik bo’linmani ko’rsatish mumkin. 
Geologik  -  litologik  xaritalar  olib  borilgan  geologik  tekshirishlarning  eng  
muhim  xujjatlaridan  biridir.  Geologik  -  litologik  xarita  oddiy    topografik  xarita 
bo’lib,  unda  turli  geologo  -  litologik  jinslarning    tarqalishi,  ularning  uyulish 
sharoitlari  va  geologik  rasmga  tushirishda    olingan  boshqa  ba’zi  ma’lumotlar 
ko’rsatilgan  bo’ladi.  Geologik  -  litologik    xarita  geologik  elementlarning  yer 
yuzasida  qanday  tarqalgani  tekislikda    shartli  belgilar  (bo’yoq  yoki  shtrix 
litologiyasi) bilan aks ettiriladi.  
Geologik  -  litologik  xaritani  o’qiy  bilish  geologik  ta’limning  muhim  
elementidir.  Har  bir  geologik  xaritada  qabul  qilingani  kabi  geologik  -  litologik 
xaritada ham barcha shartli belgilarning ro’yxati va ularning   izohi o’sha xaritada 
ko’rsatiladi. 
Shartli    belgilar  jadvali  xaritaning  biror  bo’sh  burchagiga  joylashtiriladi.  
Geologik  -  litologik  xaritalar  har  xil  masshtabda  tuziladi,  ya’ni  qo’yilgan  
maqsadni hal qilishga asoslanib masshtab tanlanadi.