Muhandislik -geologik tadqiqotlar

23.1-rasm. Yaratilgan  shurfda  geologik  kesmaning  
xususiyatlarini tekshirish va suratga olish. 
 
 

---

182 
 
Shtol’nya  (nem.)  -  konchilik  ishlarida  foydalanish  uchun  belgilangan, yer 
yuzasiga  chiqish  yo’liga  ega  bo’lgan,  yon  bag’ir  bo’ylab  qazilgan  gorizontal  kon 
inshooti.  Suv  oqishi  uchun  biroz  qiyalab  o’tkaziladi.  Shtol’nyalar  razvedka 
jarayonida  va  konni  o’zlashtirishda  ishlatiladi.  Ularning  shakli,  ko’ndalang 
kesimining  o’lchami  va  mustahkamlagich  tipi  tog’  geologiyasi  va  tog’texnik 
sharoitlariga  qarab  tanlanadi.  Shtol’nyalar  maqsadiga  ko’ra  transportli, 
shamollatuvchi va  boshqa turlarga  bo’linadi. 
Masalan,  xabarlardan  biri  Volgograd  GES  to’g’onining  o’ng  tomonida  va 
boshqa    shunga  o’xshash  bir  qator  tuzilmalarda  tadqiqotchilar  katta  tosh 
chiqindilaridan  qo’rqqanlarida,  suyultirilgan,  suv  toshqini  ostida  bo’lgan,  tuproq 
ko’chkisi  xavfli  loyqa  yog’ingarchilik  mahsulotlarining  paydo  bo’lishida  va 
ba’zida karst g’orlari yoriqlar bilan ochilgan. 
 
23.2-rasm. Shimoliy Kavkazdagi Beshtau 
tog’idagi stolnya, ilgari uran rudalarini     
 qazib olish  uchun ishlatilgan  
Jeleznovodsk - Essentuki yaqinida 
joylashgan.  
 
 
Yer osti shaharlarining qismlaridan biri 23.2-rasmda tasvirlangan. Bu ham 
tog’  -  kon  sanoati.  Kappadokiyada  vulqon    jinslaridagi    toshlardai  ko’plab 
shaharlarning  rasmi  (50000 aholisi bo’lgan) o’yib chizilgan.  Bu shaharlarda suv 
ta’minoti,  shamollatish,  “mebel”  tizimlari  mavjud  edi  -  bu  yerda  hamma  narsa 
toshlarda o’yilgan edi.  
F.P.Savarenskiy  (1939)  ta’kidlaganidek,  faqat  shtolnnyalar  ko’chki  jism-
larining  sirtlari  yoki  surilma  zonalarini,  tog’li  hududlarda  esa  qishloqlarni  aniq-
lashga yordam beradi. 
Loyqalanish  -  ko’p  miqdorda  turli  o’lchamdagi  gil  va  tosh  parchalarini 
tashiydigan  vaqtinchalik  suv  oqimi.  Bu  oqim  ba’zan  Shimoliy  Kavkazdagi 
riverbedlar  va  tog’  vodiylarida,  Sharqiy  Sibir  va  uzoq  Sharqning  ayrim  joylarida 

---

183 
 
to’satdan  sodir  bo’ladi.  Loy  ko’chkilari  kuchli  yomg’ir,  qor  va  muzliklarning 
kuchli yerishi, shuningdek, zilzila yoki vulqon otilishidan keyin sodir bo’ladi. Sel 
to’lqinining  balandligi  15-20  m  ga  etishi  mumkin  va  bo’ronli  oqimning  ovozi 
o’nlab kilometrlarga eshitiladi.