Muhammad yusuf she’rlarida jins tushunchasini ifodalovchi birliklar poetikasi

2-Ta’rif. Argumentning funksiya ma’nosini yo‘qotmaydigan (ya’ni cheksiz yoki mavhumlikka aylantirmaydigan hamma) qiymatlari to‘plami shu funksiyaning aniqlanish sohasi deyiladi.
Agar funksiya jadval shaklida berilsa, uning aniqlanish sohasi x ning jadvalda ko‘rsatilgan qiymatlaridan iborat bo‘ladi. Agar funksiya grafik shaklda berilgan bo‘lsa, uning aniqlanish sohasi grafikdan ko‘rinib turadi. Funksiya analitik shaklda berilgan bo‘lsa, x ning funksiyani aniqlaydigan formula ma’noga ega bo‘ladigan qiymatlari to‘plami shu funksiyaning aniqlanish sohasi bo‘ladi. Funksiyaning aniqlanish sohasini topish vaqtida formulani boshqa ko‘rinishga keltirish tavsiya etilmaydi. Hozirda biz quyidagi grafigni ko‘rib chiqamiz:

Quyida kvadrad funksiya grafigi berilgan. Uning aniqlanish sohasi x (-∞,+∞) oraliqda bo‘ladi. Keling endi shu kvadrat funksiya grafigini harakatlantirishni ko‘rib chiqamiz. Buning uchun graphni ishga tushiramiz va so‘ng o‘zgarmaslarni kiritib olamiz:

Undan so‘ng esa Functionning Insert function bo‘limiga o‘z funfsiyamizni kiritamiz:

Quyidagi amallar bajarilgan so‘ng, ekranda kutilgan grafik paydo bo‘ladi. Men turli funksiya grafiklaridan foydalangan holda animatsiyalar hosil qilishni ko‘rib chiqdim. Bunda men kvadrat tenglama, kvadrat ildizlardan foydalandim va ularni ham shu bo‘limga navbatma-navbat kiritdim. Shunda quyidagi qisman olma grafik paydo bo‘ldi:

Undan so‘ng esa calc menyusidagi animation bo‘limiga quyidagicha qiymatlar kitiladi:

Shundan so‘ng esa animate buyrug‘ini tanlanishi natijasida animatsiyani hosil bo‘ladi. Shunda quyidagi olma grafigini cho‘zilish jarayoni ketma-ketligi hosil bo‘ldi:

Matematika o‘qitishda ushbu dasturdan foydalanishning qulayligini yana bir ayrim о‘quv holatlarini modellashtirishdir. Modellastirilgan dasturlardan foydalanish esa, talabalarda tasavvur qilish, ko‘z oldiga keltirilishi qiyin bo‘lgan materiallarni tushunarli bo‘lishini ta’minlashdan iborat. Shu boisdan ular oliy matematikani chuqur o‘rganish va shu jarayonda barcha funksiyalarning grafiklarini
ko‘rib chiqish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Bu esa talabalarga funksiya natijasi haqida
sezilarli darajada mustaqil xulosa chiqarishga yo‘l ochib beradi.