Muhammad Al-Xorazmiynomidagi Toshkent axborot Texnalogiyalariuniversiteti 1-bosqich
talabasi Anorboyeva Diyoraning Fizika fanidan
bajargan mustaqil ishi.
Mavzu: Eliktromagnit tebranishlar .
Reja:
1.Eliktromagnit tebranishlar xaqida tushuncha .
2. Berk tebranish konturi.
3. Tеbrаnish kоnturidаgi fizik jаrаyonlаr. Tоmsоn fоrmulаsi.
4.Majburiy elktr tebranishlar.
5.Xulosa.
6.Foydalanilgan adabiyotlar.
1 . Elektro magnit tebranishlar – elktr maydon xosil qiluvchi elektr va magnit maydonlarmimg o`zaro bog`langan takrorlanuvchi o`zgarishlari . Tebranish konturida xosil qilinadi . Tebranish konturidagi dastlab zaryadlangan kondetsator qoplamalari induktvlik g`altagi orqali ulansa, konturda kondetsator zaryadining va ga`latagda tokning erkin tebranishlari yuzaga keladi .
2 . Berk tebranish konturi . Tеbrаnish kоnturi kоndеnsаtоr vа o’zinduktsiya g’аltаgidаn ibоrаt bo’lаdi (1-rаsm). Kondensatorni zaryadlasak, energiyasi
(1)
bo’lgan maydon hosil bo’ladi, zaryad ko’chib, g’altakda tok vujudga keladi. Bu tokning magnit maydon energiyasi
(2)
Ideal zanjir qarshiligi nolga teng bo’lganligi sababli elektr va magnit maydon energiyasi yig’indisidan iborat to’la energiya o’zgarmasdan saqlanadi:
(3)
Kondensator energiyasi nolga tenglashganda, g’altakdagi magnit maydon energiyasi, shuningdek tok ham eng katta qiymatga erishadi. So’ngra tok kamaya borib, qoplamadagi zaryad miqdori boshlang’ich qiymatni qabul qilganda, tok kuchi va magnit maydon energiyasi ham nolga tenglashib, elektr maydon energiyasi eng katta qiymatga erishadi. Shunday qilib, elektr va magnit maydonlarining davriy takrorlanishi kuzatiladi: erkin elektr tebranishlari vujudga keladi.
3 . Tеbrаnish kоnturidаgi fizik jаrаyonlаr. Tоmsоn fоrmulаsi.
Tok manbaiga ulanmagan kontur uchun Kirxgof qonuni:
(4)
ifodaning har ikkala tomonini L-ga bo’lib ,
(5)
deb belgilab,
(6)
ularnini hisobga olib
(7)
(7)erkin elektr tebranishlarining differensial tenglamasi deb yuritiladi.
Shunday qilib kondensator qoplamalarida zaryad miqdori, elektr va magnit maydonlari davriy qonun bo’yicha ma’lum chastota bilan o’zgaradi:
(8)
Yuqoridagi formulalardan
(9)
yuzaga keladi (9) erkin elektr tebranishlarining davrini ifodalab, Tomson formulasi deyiladi.
4 . Majburiy elktr tebranishlar. Davriy ta’sir etuvchi kuch tufayli vujudga keladigan tebranishlar majburiy tebranishlar deyiladi.
Qarshilik, induktivlik va kondensatordan iborat tashqi EYuK manbaiga ulangan zanjirni kuzatamiz. (2-rasm)
Bunday zanjirda har bir elementdagi kuchlanishlar yig’indisi tashqi manbaning kuchlanishiga teng bo’ladi:
2-rasm
(10)
; ; (11)
(11) ni hisobga olib:
(12)
quyidagi almashtirishlarni qo’llab,
; ; ;
(12) ni
(13)
shaklida yozamiz. (13) majburiy elektr tebranishlarning differensial tenglamasini ifodalaydi. Bu tenglamaning xususiy yechimi:
(14)
Bu yerda qo-zaryad miqdorining amplitudaviy qiymati:
(15)
Tebranishlar fazasi esa:
(16)
(14) ni vaqt bo’yicha differensiallab, tok kuchi uchun (13.22)ni hosil qilamiz.
(17)
bu yerda Io-tok kuchining amplitudaviy qiymati
(18)
Ildiz ostidagi ifoda zanjirning to’liq qarshiligi deyiladi
(19)
Agar shart bajarilsa, tok bilan kuchlanish birday fazada o’zgaradi, ya’ni sinfaz bo’ladi.
R, L va C-larning berilgan qiymatida to’liq qarshilik eng kichik qiymatga, tok kuchi esa kuchlanishning berilgan qiymati (Uo) da eng katta qiymatga erishadi. Aktiv qarshilikdagi kuchlanish zanjirga berilayotgan tashqi kuchlanishga teng bo’lib, kondensatordagi kuchlanish amplitudasi son jihatidan teng, faza jihatidan qarama-qarshi bo’ladi. Bu hodisa kuchlanish rezonansi deb yuritiladi. Bu shartni qanoatlantiruvchi chastota rezonans chastotasi deyiladi.
5 . Xulosa . Man bu mavzuda elektromagnit tebranishlarni o`rganib chiqdib shu mavzu bo`yicha o`z bilimimni mutaxkamladim . Bunda senfaz , rezonans xodisasi kabi tushunchalarni berk tebranishlar konturu xaqida bilib oldim .
6 . Foydalingan adabiyotlar .
Usmonov fizika qo`llanma .
Google . uz internet sahifasidan .
Aim .uz internet sahifasidan .
Ilm .uz internet sahifasidan .
Do'stlaringiz bilan baham: |