Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti “ Zamonaviy iqtisodiyot

Tibbiy xizmati 
Mamlakat kasalxona muassasalarining 70 % — xususiy. Shifokorlarni tibbiyot 
maktablari tayyorlaydi. Saratoga-Springs, Kliften, Trenchlik, Xot-Springsda 
balneologiya, Atlantiksitida dengiz boʻyi, Santa-Klaus, Monterey, Santa Barbarada 
dengiz kurortlari bor. Atlantika va Tinch okeanlari sohillari va orollarida, 
shuningdek togʻ va choʻl joylarda iqlimiy stansiyalar joylashgan. 
Iqtisodi 
Xoʻjaligi 
AQSh — dunyoda iqtisodiy jihatdan eng yuksak darajada rivojlangan mamlakat. 
Yalpi milliy mahsulot, sanoat va qishloq xoʻjaligi ishlab chiqarish hajmi, tovar va 
kapital eksport qilish, ishlab chiqarishning tuplanish va markazlashuvi, ilmiy 
tadqiqotlarga sarf-xarajat va sh.k. boʻyicha 1-oʻrinda turadi. Butun dunyodagi 
sanoat ishlab chiqarishning uchdan bir qismi AQSh ulushiga toʻgʻri keladi. Xalqaro 
boshqaruv taraqqiyoti instituti oʻtkazgan tadqiqot maʼlumotlariga koʻra, 1994-96-

---

yillarda iqtisodiy rivojlanish nuqtai nazaridan yetakchi davlatlar oʻrtasida ham 
AQSh birinchi oʻrinda turibdi. 
Sanoati 
1933-yil 16-iyunda kuchga kirgan sanoatni qayta tiklash haqidagi qonun „Yangi 
yoʻnalish“ doirasidagi yana bir muhim tadbir boʻldi. Bu qonun sanoatning davlat 
tomonidan joriy qildi. Birinchi jahon urushi natijasida AQSh Dunyodagi etakchi 
davlatga aylanadi. Amerika kompaniyalari evropa mamlakatlariga ulkan miqdorda 
va yuqori narxlarda harbiy jihozlar, qurol -yaroq va oziq ovqat etkazib berdi. 
Koʻplab evropa mamlakatlari AQShdan urush olib borish uchun kredid oldilar va 
urushdan soʻng AQSh oldida qarzdor boʻlib qoldilar amerika kompaniyalari urush 
davrida jami 35 mlrd. dollar foyda koʻrishdi. 1933-yil 12-mayda fermerlarga 
yordam haqidagi qonun qabul qilindi. Ularning mahsulotlariga boʻlgan narxlarni 
oshirish zarur edi. Fermerlarga ekinzorlar maydonini va chorva turini qisqartirish 
haqida davlat bilan kontrakt tuzish taklif etildi. Buning uchun ularga mukofotlar 
berildi. Fermerlarning qarzlari davlat hisobiga qabul qilindi va nomaʼlum 
muddatga toʻxtatib qoʻyildi. Davlat yuzminglab fermerlarga kredit berdi. 
Norentabel fermalar tugatildi. „Yangi yoʻnalish“ AQShdagi ijtimoiy munosabatlarni 
liberallashtirish uchun ijtimoiy qonnunchilik sohasida muhim siljishni amalga 
oshirildi. 1935-yili AQSh Kongressi "Vagner qonuni " ni qabul qildi.Mazkur qonun 
boʻyicha ishchilar jamoaviy shartnomalar tuzish huquqiga va ish tashlash huquqiga 
ega boʻlishdi.Kasaba uyushmalari huquqlarining va ish tashlash huquqining tan 
olinganligi ishchilar sinfining oʻz saflari birligi uchun kurashiga yangi turtki berdi. 
Kasaba uyushmalari soni koʻpayib ketaboshladi. Tan olingan markaz — Amerika 
mehnat federatsiyasi bilan birga yangi kasaba uyushma tashkiloti — Ishlab 
chiqarish kasaba uyushmalari komiteti paydo boʻldi. Bu tashkilot 1938-yilda Ishlab 
chiqarish kasaba uyushmalari kongressi deb nomlandi. Ruzvelt Prezidentligi 
davrida ichki siyosatning liberallashtirilganligi tashqi siyosatda ham aks etdi. 
AQShning tashqi siyosati yanada moslashuvchan va haqqoniyroq boʻlib qoldi. 
Yangi maʼmuriyatning tashqi siyosatdagi birinchi yirik ishi — 1933-yil noyabrida 
Sovet Ittifoqi bbilan diplomatic munosabatlar oʻrnatilganligidir. Ikki mamlakat 
oʻrtasida munosabatlar meʼyorlashganligi ularning iqtisodiy aloqalarini 
faollashtirildi. 1935 va 1937-yillarda AQSh bilan SSSR oʻrtasida ikki mamlakatning 
oʻzaro foydali iqtisodiy munosabatlari rivojlanishiga imkon beruvchi savdo 
bitimlati tuzildi.Ruzvelt 1937-yil 5-oktabr kuni Chikagoda soʻzlagan nutqida 
agressorlar atrofida karantin oʻrnatishga chaqirdi. U fashistik davlatlarning 
bosqinchilik harakatlarini ham keskin qoraladi. 1939-yil 26-iyul kuni AQSh 
Yaponiya bilan savdo shartnomasini bekor qildi. 1939-yil 4-noyabrda Ikkinchi 
jahon urushi boshlangandan soʻng betaraflik haqidagi qonun qayta koʻrib chiqildi 
va bu Angliya hamda Fransiyaga AQShdan qurol-yarogʻ sotib olish imkonini berdi. 
AQSh milliy daromadining 66,3 % sanoatda hosil qilinadi. Sanoat ishlab 
chiqarishning yarmiga yaqini sanoat korporatsiyalari qoʻlida. Ular orasida: 

---

„Ekson“, „Mobil“, „Teksako“, „Shevron“, „Standard oyl of Kaliforniya“, „Standard 
oyl of Indiana“, „Galf oyl“ neft, „Jeneral motore“, „Ford motor“, „Kraysler“ 
avtomobil, „IBM“, „Jeneral elektrik“, „ITT“ elektr mashinasozligi, „YU. S. Stil“ 
poʻlat quyish, „Dyupon de Nemur“ kimyo va boshqa korporatsiyalar bor. Harbiy 
sanoat korporatsiyalari orasida „Jeneral daynemiks“, „Lokxid“, „Makdonnel 
Duglas“, „Grumman“, „Xyuz eyrkraft“ yetakchi oʻrinni egallaydi. Avia-raketa-
kosmik, energomashinasozlik, elektron, shuningdek neft kimyosi, atom va 
energetika sanoati gʻoyat tez suratlar bilan taraqqiy etmoqda. Elektr energiyaning 
74 % issiqlik elektr stansiyalarida, 12,1 % GESlarda, 14,1 % AESlarda hosil qilinadi. 
Neft (Meksika qoʻltigʻi sohilidagi Galf, Kaliforniya, Alyaska), tabiiy gaz va 
oltingugurt (Galf), kumir (Appalachi va Markaziy havzalar), temir ruda (Yuqori koʻl 
atrofi), fosforit (Florida), uran, rangli metallar, kaliy tuzlari va sh.k. qazib olinadi. 
Qora metallurgiyaning asosiy markazlari — Chikago, Pittsburg, Detroyt, Klivlend, 
Buffalo, Baltimor, Filadelfiya. Alyuminiy sanoati Galf atrofida hamda Kolumbiya va 
Tennessi daryolari havzalarida joylashgan. Sanoatning yetakchi tarmogʻi — 
mashinasozlik va metallsozlik. Sanoat va energetika asbob-uskunalari, qurilish va 
qishloq xoʻjaligi mashinalari ishlab chiqarish asosan shimoli-sharqiy shtatlarda, 
elektrotexnika va aloqa vositalari ishlab chiqarish shimoli-sharq va Kaliforniyada 
Yoʻlga qoʻyilgan. Avtomobilsozlikning bosh markazi Detroyt shahri Samolyotlar, 
raketa va kosmik texnika ishlab chiqaruvchi zavodlar asosan Los-Anjeles, San-
Diyego, Boston, Nyu-York, Filadelfiya, Baltimor, Buffalo, Dallas, Atlanta va boshqa 
shaharlarda joylashgan. Kemasozlik (asosan harbiy kemasozlik) AQSh shimoli-
sharqiy sohili portlarida rivojlangan. Atom sanoatining asosiy markazlari — Ok-Rij, 
Padyuka, Portsmut, Eyken, Xanford. Kimyo sanoati ximikatlar, plastmassalar, 
kimyoviy tola, sintetik kauchuk, loklar, kir yuvish vositalari, boʻyoqlar, maʼdanli 
oʻgʻitlar va sh.k.ni ishlab chiqaradi. Mazkur tarmoq korxonalari asosan shimoli-
sharqiy shtatlarda, Meksika qoʻltigʻi sohilidagi shaharlarda joylashgan. Harbiy 
sanoat asosan Kaliforniya, Nyu-York, Texas, Konnektikut, Missuri, Massachusets, 
Virginiya shtatlarida. Yengil sanoat tarmoqlaridan eng salmoklisi toʻqimachilik 
(koʻproq Shimoliy Karolina, Janubiy Karolina va Jorjiya shtatlarida) va tikuvchilik 
(Nyu-York va janubiy shtatlar). Charm-poyabzal sanoati yaxshi rivojlangan. Oziq-
ovqat sanoati oʻz xom ashyosi bilan yaxshi taʼminlangan. Uning yetakchi 
tarmoqlari — goʻsht, sut, un, yogʻ, qand-shakar, konserva, alkogolli, alkogolsiz 
ichimliklar, tamaki.