Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti “Telekommunikatsiyada boshqaruv tizimlarining apparat va dasturiy ta’minoti” kafedrasi

 
 

---

DHCP protokolini ishlash prinsipi 
Manzilni olish to'rt bosqichda amalga oshiriladi. Bu jarayon har bir 
bosqichning birinchi harflaridan olingan bo’lib, DORA deb ataladi: Discovery, 
Offer, Request, Acknowledgement.
 
11.3-rasm. DHCP ishlash prinsipi 
 
1.
 
Discover (qidiruv). Dastlab, mijoz ishga tushirish holatida (INIT) va o'z IP 
manziliga ega emas. Shuning uchun, u mahalliy tarmoqdagi barcha qurilmalarga 
DHCPDISCOVER translyatsiyasi (eshittirish) xabarini yuboradi. Xuddi shu 
mahalliy tarmoqda DHCP server mavjud. DHCP-server, masalan, masrhrutizator 
yoki kommutator bo'lib, maxsus DHCP serverlari ham mavjud.
Har doim ham bitta tarmoqga bitta DHCP server xizmat ko'rsatmaydi, 
ko'pincha tashkilotlar bir vaqtning o'zida bir nechtasini o'rnatadilar. DHCP qaysi 
portlardan foydalanadi? Server har doim 67-portni tinglaydi, mijozdan translyatsiya 
xabarini kutadi va uni olgandan so'ng javob taklifini yuboradi - DHCPOFFER. 
Mijoz xabarni 68-portdan oladi. 
2. Offer (taklif). DHCP serveri qidiruvga taklif bilan javob beradi, u mijozga 
mos keladigan IP haqida xabar beradi. IP-lar ma'mur tomonidan o'rnatiladigan 
mavjud manzillar hududidan (SCOPE) ajratiladi. Agar DHCP serveri tomonidan 
tayinlanmasligi kerak bo'lgan manzillar mavjud bo'lsa, hudud faqat ruxsat etilgan 

---

manzillar bilan cheklanishi mumkin. Masalan, ma'mur 192.0.0.10 dan 192.0.0.255 
gacha bo'lgan IP manzillar oralig'ini o'rnatishi mumkin. Bundan tashqari, barcha 
mavjud manzillar mijozlarga tayinlanishi shart emas. Masalan, administrator 
192.0.0.100 - 192.0.0.200 oralig'ini foydalanilgan doiradan chiqarib tashlashi 
(chiqib chiqarishi) mumkin. Bunday cheklov istisno deb ataladi. 
Bundan tashqari, barcha mavjud manzillar mijozlarga tayinlanishi shart emas. 
Masalan, administrator 192.0.0.100 - 192.0.0.200 oralig'ini foydalanilgan hududdan 
chiqarib tashlashi (exclude) mumkin. Bunday cheklov istisno deb ataladi. DHCP 
mavjud IP manzillarni faqat vaqtinchalik hududdan ajratadi, shuning uchun mijoz 
keyingi safar ulanganda bir xil IP manzilga ega bo'lishiga kafolat yo'q. Ammo har 
qanday mijozga doimiy ma'lum bir IP manzil belgilash mumkin. Masalan, tizim 
administratorining kompyuterida 192.0.0.10 manzili belgilanishi mumkin. Shaxsiy 
mijozlar uchun IP-ning bunday saqlanishi bron qilish deb ataladi. DHCPOFFER 
mijozga ruhsat etilgan hududdagi IP larni taklif qiladi (broadcast yoki unicast xabar 
orqali). Bunday holda, kerakli mijoz hali IP manzilga ega emasligi sababli, u 
to'g'ridan-to'g'ri xabar yuborish uchun MAC manzili bilan aniqlanadi.
3. Request (so’rov). Mijoz DHCPOFFER ni oladi va serverga 
DHCPREQUEST xabarini yuboradi. Ushbu xabar bilan u taklif qilingan manzilni 
qabul qiladi va bu haqda DHCP serveriga xabar beradi. Translyatsiya xabari deyarli 
toʻliq DHCPDISCOVER-ni takrorlaydi, lekin server tomonidan ajratilgan noyob IP-
ni oʻz ichiga oladi. Shunday qilib, mijoz barcha mavjud DHCP serverlariga "ha, men 
ushbu manzilni olaman" deb aytadi va serverlar IP-ni band deb belgilaydi. 
4. Acknowledgement (tasdiqlash). Server mijozdan DHCPREQUEST ni oladi 
va nihoyat IP-manzil mijozga DHCPACK xabari bilan uzatilganligini tasdiqlaydi. 
Ushbu translyatsiya (broadcast) yoki to'g'ridan-to'g'ri (unicast) xabar nafaqat IP 
manzil egasini, balki mijoz ushbu manzildan foydalanishi mumkin bo'lgan davrni 
ham tasdiqlaydi. Biz xabarlarni yuborish sxemasini aniqladik, lekin agar tarmoqda 
taklif yuborgan bir nechta DHCP serverlari bo'lsa, mijoz qaysi birini tanlaydi? INIT 
holatida, agar mijoz birinchi marta manzilni qabul qilsa, u faqat birinchi IP taklifini 

---

qabul qiladi. Biroq, agar mijoz ilgari ma'lum bir DHCP serveri bilan aloqa qilgan 
bo'lsa, u ushbu serverga ustunlik beradi va aksincha, server tanish mijozni tanlaydi.