Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti tbta va dt

Компъютер тизим компонентлари
Ҳисоблаш жараёнида операцион тизимларининг вазифасини яхшироқ тушуниш учун компъютер тизимини кўриб чиқамиз. У қуйидаги компонентлардан ташкил топган: Компъютер қурилмалари (hardware), унинг асосий қисми – марказий процессор (Central Processor Unit - CPU) – компъютер буйруқларини бажариш йўриқномаси, дастурлар ва маълумотлар сақланадиган хотира, компъютерга ахборотларни киритишни таъминловчи ва фойдаланувчи – инсон қабул қилган ёки бошқа дастур шаклида дастур натижаларини чиқарувчи киритиш-чиқариш қурилмаси ёки ташқи қурилма. Операцион тизим (operating system) – фойдаланувчи ва турли хил дастурли компъютер аппаратларидан фойдаланишни бошқарувчи тизим дастурий таъминоти. Амалий дастурий таъминот (applications software) – турли хил масалаларни ечиш учун мўлжалланган дастурлар. Уларга кўпроқ дастурлаш тиллари (масалан С++) билан дастурларни таржима қилишни таъминловчи компиляторлар, машина коди (буйруқ), маълумотлар омборини бошқариш тизими, график кутубхона, ўйин дастурлари, офис дастурлари киради. Амалий дастурий таъминот операцион тизим билан солиштирилганда нисбатан юқори поғонада жойлашади ва компъютердаги турли хил амалий ва кундалик масалаларни ечишга ёрдам беради.
Фойдаланувчилар (users) – инсонлар ва бошқа компъютерлар. Компъютер тизимлари компонентларига фойдаланувчи инсон сифатида – компъютерда ўз иш фаолияти жараёнининг ҳисоблаш тизимлари бир қисми бўлган исталган инсон бўлиши мумкин. Тармоқдаги бошқа компъютерлар ушбу компъютерга боғланиш (серверга уланиш) бўйича фойдаланувчи ролини бажариши мумкин. Масалан, катта дастурларни бажариш ёки файлларни сақлаш.
Операцион тизимнинг асосий компонентлари:
Ядро (kernel) – исталган операцион тизимнинг асоси, хусусан имтиёзли режимда ишловчи қурилма. Ядро бир марта хотирада юкланади ва шунга ўхшаш қабул қилиб олиш манзили бўйича хотирада доимий жойлашади.
Ресурсларни бошқариш тизим ости (resource allocator) - компъютер ресурсларини бошқарадиган операцион тизимнинг бир қисми – тезкор ва ташқи хотира, процессор ва бошқалар.
Бошқарувчи дастурлар (control program, supervisor) – бошқа дастурлар бажарилишини ва киритиш-чиқариш қурилмаларини ишлашини бошқарадиган ОТ тизим ости хисобланади.