Muhammad-al xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti radio va mobil aloqa fakulteti

13.5. Faza bo‘yicha modulyasiyalangan signallarni detektorlash
FM signallarni detektorlash kogerent qabul qilishda amalga oshiriladi. Bu signallarni detektorlash ikkita bosqichda amalga oshiriladi:

• 
  FM signalni amplitudaviy-fazaviy-modulyatsiyalangan signalga (AFM) o‘zgartirish;
  
• 
  AFM signalni amplitudaviy detektor orqali detektorlash.
  

Bir taktli fazaviy detektorning prinsipial sxemasi 13.20- rasmda tasvirlangan.

13.20- rasm. Bir taktli fazaviy detektorning prinsipial sxemasi

U tayanch tebranishi ishlatiladigan amplitudaviy detektor hisoblanadi. FM signalni AFM signalga o‘zgartirish VD diod orqali amalga oshiriladi. Diodning kirishiga ikkita kuchlanishlar - φ = 0 fazali u_tayanch(t) tayanch tebranishi va u_fm(t) FM signal beriladi. Diodning kuchlanishi bu kuchlanishlarning yig‘indisi orqali aniqlanadi:

u_d(t) = u_tayanch(t)+ u_fm(t)
Diodda kuchlanishning shakllanishi vektorlar diagrammasi orqali tushuntiriladi (13.21- rasm). Qandaydir vaqt momentida FM signal u_fm1 vektor og‘ishiga mos bo‘lgan φ_fm1 faza qiymatiga ega bo‘lsin, u holda dioddagi kuchlanish u_d1 vektorga mos keladi. Keyingi vaqt momentida FM signal fazasi o‘zgaradi va u_fm2 vektorning φ_fm2 og‘ishiga mos keladi (bunda vektorning uzunligi u_d1 vektorning uzunligiga mos keladi, chunki FM signal amplitudasi o‘zgarmaydi). Dioddagi kuchlanish bu vaqt momentida u_d1 vektorga mos keladi. Diagrammadan ko‘rinib turibdiki, u_d1 va u_d2 vektorlar turli uzunliklarga, mos ravishda amplitudalarga ega bo‘ladi.

13.21- rasm. Diodda kuchlanishning shakllanishi

Shunday qilib, diodda FM signalni AFM signalga o‘zgartirish bo‘lib o‘tadi. Bir vaqtda bu o‘zgartirish bilan diod AFM signal spektrini transformatsiyalashni amalga oshiradi va keyingi detektorlash bir taktli amplitudaviy detektor orqali detektorlashga o‘xshash amalga oshiriladi. Fazaviy detektorning detektorlash xarakteristikasi 13.22- rasmda keltirilgan. Ko‘rinib turibdiki, bu xarakteristika nochiziqli xarakterga ega, bu modulyatsiyalovchi signalni buzilishlariga olib keladi.

13.22- rasm. Bir taktli fazaviy detektorning chastotaviy xarakteristikasi

Nochiziqli buzilishlarni tuzatish uchun balansli (ikki taktli) fazaviy detektorlash sxemasi ishlatiladi (13.23- rasm).

Bu detektor ikkita bir taktli fazaviy detektorlardan iborat. U_tayanch(t) tayanch kuchlanishi transformator (T) ikkilamchi cho‘lg‘amining o‘rta nuqtasi va R1R2 rezistorlar va S1S2 kondensatorlarning o‘lanishi nuqtalari orasiga beriladi. u_fm(t) FM signal kuchlanishi transformatorning birlamchi kuchlanishi orqali beriladi.

13.23- rasm. Balansli fazaviy detektorning prinsipial sxemasi

Qandaydir vaqt momentida detektorning kirishiga φ(t) fazali va 13.23- rasmda ko‘rsatilganga mos kuchlanishlar qutlbliliklaridagi u_fm(t) signal kelsin. Bu holda diodlardagi kuchlanish quyidagicha aniqlanadi:
u_d1 = u_op + 0,5u_fm;

u_d2 = u_op — 0,5u_fm.