Muhammad Al-Xoramiy nomidagi Toshkent Axborot Texnalogiyalari Unversisteti

1	3
n
2	4 - n	m
3	4 - m	p
4	4 - p	-

Algoritmik jarayonlarning matematik modellari.
Model so‘zi lotincha modulus, so‘zidan olingan bo‘lib, o‘lchov, me’yor, obraz, namuna, analog, "o‘rinbosar" degan ma’nolarni bildiradi. Model tushunchasini ta’riflash juda qiyin. Bir manbada uning 31 ta ta’rifi sanab o‘tilgan. Shunday bo‘lsada bu tushuncha har birimizga tanish: o‘yinchoq samolyot - samolyotning modeli, globus - Erning modeli, planetariy ekrani-osmon va undagi yulduzlar modeli, S=vt formula- jism xarakati modeli. Bu bayon qilingan predmetlar grafik tasvirlar, formulalar bitta "model" so‘zi bilan birlashadilar.
Yana turli shaklda berilgan ta’riflardan ba’zilarini keltiramiz. Keng ma’noda model biror ob’ekt yoki ob’ektlar sistemasining obrazi yoki namunasidir. N. N. Moiseev ta’rifi buyicha «Model deganda biz predmet (hodisa ) haqida uning u yoki bu ayrim xossalarini aks ettiruvchi ma’lum bir chegaralangan ma’lumotni beruvchi soddalashtirilgan bilimni tushunamiz.
Modelga ma’lumotni kodlashning maxsus shakli sifatida ham qarash mumkin. Modellarni qurish kishilar faoliyatida juda katta ahamiyatga ega. Model qurish jarayoni modellashtirish deyiladi. Modellashtirish deganda ob’yekt (sistema) ning modeli yordamida shu ob’ektning xossalarini tadqiq qilish jarayoni tushuniladi.
Modellashtirish - turli jarayon va hodisalarni o‘rganishning eng keng tarqalgan metodlaridan biridir.
Model tushunchasi biologiya, kimyo, iqtisodiyot, sotsilogiya, demografiya va boshqa fanlar ham qo’laniladi.
Modellarning matematik model, fizik model, biologik model, iqtisodiy model va boshka turlari mavjud.
Matematik model tushunchasining ham turli ta’riflari mavjud. Ulardan ba’zilarini keltiramiz.
Jarayonning matematik tavsifini, ya’ni jarayonning matematik tildagi bayonini matematik model deb yuritamiz. Matematik model olamning ma’lum hodisalari sinfining matematik belgilar bilan ifodalangan taqribiy ifodasidir. O‘rganilayotgan jarayon yoki hodisani matematik simvollar yordamida bayon qiluvchi matematik munosabatlar sistemasi matematik modelь deyiladi.
Ob’yektning xarakteristikalarini bayon qiluvchi matematik ifodalar matematik model deyiladi.