Муаммо ва ечимлар республика илмий-амалий конференция материаллари инновационные подходы в повышении



Download 6,57 Mb.
Pdf ko'rish
bet55/127
Sana20.04.2022
Hajmi6,57 Mb.
#566254
1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   ...   127
Bog'liq
конференция китоб-2019 168-bet

 
TURSINOVA K.N., MURADOV Q.Q., SamDU huzuridagi PKQTMOMM o‘qituvchilari 
Globallashuv sharoitida ta’lim shaxsni har tomonlama voyaga yetkazish, unda komillik va 
malakali mutaxassisga xos sifatlarni shakllantirishda muhim o‘rin tutadi. Bugungi tezkor davr 
talabalarni ham qisqa muddatda va asosli ma’lumotlar bilan qurollantirish, ular tomonidan turli fan 
asoslarini puxta o‘zlashtirilishi uchun zarur shart­sharoitlarni yaratishni taqozo etmoqda. 
Zamonaviy sharoitda ta’lim jarayonining barcha imkoniyatlariga ko‘ra shaxsni rivojlantirish, 
ijtimoiylashtirish va unda mustaqil, tanqidiy, ijodiy fikrlash qobiliyatlarini tarbiyalashga 
yo‘naltirilishi talab qilinmoqda.
Zamonaviy sharoitda talabalarning o‘quv­bilish faolliklarini kuchaytirish, o‘qitish sifatini 
oshirish va samaradorligini yaxshilash maqsadida innovatsion xarakterga ega ta’lim shakllaridan 
foydalanish maqsadga muvofiqdir. Shuning uchun hozirgi kunda muammoli o‘qitish, interfaol 
ta’lim, modul­kredit tizimi, masofali o‘qitish, blended learning (aralash o‘qitish) va mahorat darslari 
ta’limning innovatsion shakllari sifatida e’tirof etilmoqda. 
Shunday ekan, ta’limning har bosqichida pedagoglardan ta’lim olivchilarning yosh 
xususiyatlaridan kelib chiqib yondashish, ularni ijodiy tafakkurni rivojlantirish va kreativ
sifatlarini nomoyon qilishga undovchi metodologiyalardan foydalanish talab etiladi. Ammo afsuski 
ba’zi bir pedagoglarimiz ta’lim oluvchilarga tayyor ma’lumotni etkazadi xalos. 
Agar inson muntazam tayyor bilim va ko‘nikmalarni o‘zlashtirishga o‘rgatilgan bo‘lsa, uning 
tabiiy ijodiy qobiliyatini so‘ndirish ham mumkin; u mustaqil fikrlashni «esdan chiqaradi» fikrlash 
jarayoni esa muammoli masalalarni echishda a’lo darajada namoyon bo‘ladi va rivojlanadi.
S.L.Rubinshteynning “Tafakkur muammoli vaziyatdan boshlanadi” degan g‘oyasi
muammoli ta’limning psixologik asosi sifatida qabul qilingan. 
Biz pedagoglar ta’lim oluvchilarga faqatgina tayyor ma’lumotni emas ularni shu 
ma’lumotlarni tahlil qila olishga va xulosa chiqarishga o‘rgatishimiz zarur. Shundagina ular
olinayotgan bilimlarni chuqur anglab etadi va har bir bajarayotgan ishiga ijodiy yondasha oladi.
Shu o‘rinda yana bir mashhur pedagogning ta’limdagi yondashuv haqida bir xulosasini 
keltirib o‘tamiz.


Ўқитувчининг касбий компетентлилигини оширишда инновацион ёндашувлар: муаммо ва ечимлар 
146 
Yomon o‘qituvchi tayyorlab beradi, 
Yaxshi o‘qituvchi topishga o‘rgatadi.
Chunki tayyor narsa o‘quvchilarni fikrlashga undamaydi, ular shunchaki eslab qoladi va 
unutadi.
Shuning uchun ham ta’lim oluvchi shaxsini rivojlantirishda ta’limga muammoli yondashuv 
katta ahamiyatga egadir. 
Muammoli o‘qitish, ijodiy jarayondan nostandart ilmiy­o‘quv masalalarni nostandart usullar 
bilan echishni taqozo etadi. Tahsil oluvchilarga mashq uchun beriladigan masalalar, olingan 
bilimlarni mustahkamlash va malakalar hosil qilish uchun xizmat qilsa, muammoli masalalar esa 
faqat yangi echimlar izlashga qaratiladi. 
O‘quv materialini muammoli taqdim etilishining mohiyati shundaki, unda o‘qituvchi 
bilimlarni tayyor holda taqdim etmasdan, o‘quvchilar oldiga muammoli masalalar qo‘yadi, ularni 
echimining yo‘llari va vositalarini izlashga undaydi. Muammo, yangi bilimlar va harakat usullar 
sari, o‘zi yo‘lga boshlaydi.
Shuni qat’iyatlik bilan ta’kidlash lozimki, bu erda yangi bilimlar ma’lumot uchun emas, balki 
muammo yoki muammolarni echimi uchun beriladi. An’anaviy pedagogik usuldagi – bilimlardan 
muammoga qarab – o‘quvchilar mustaqil ilmiy izlanish ko‘nikma va malakalarini hosil qila 
olmaydi, chunki ularga o‘zlashtirish uchun tayyor natijalar taqdim etiladi. Muammoning echimi 
ijodiy fikrlashni taqozo etadi. 
Mashg‘ulotlarimizda qo‘llaydigan usullarimizning har biri ularni fikrlashga undovchi bo‘lsa, 
biz berayotgan bilim va ko‘nikma ularning malakalarini shakllanishiga yordam beradi. Misol 
tariqasida, qanday ekologik muammolarni bilasiz emas, ekalogik muammolarni qanday qilib 
bartaraf etish mumkin? Qanday yomon illatlarni bilasiz? emas yomon illatlarni keltirib chiqaruvchi 
sabablar yoki yomon illatlar qanday kelib chiqadi? Ular berilgan topshiriqlarga javob topish orqali 
berilgan savol bo‘yicha xulosa chiqarish orqali nima to‘g‘ri yoki noto‘g‘ri ekanligini ham anglab 
etadilar. Bu bilan biz pedagoglar ta’lim va tarbiyani ham birgalikda olib boramiz hamda ularni 
fikrlashga undaymiz. 
Ingliz tili darslarida ham tayyor matnni tarjima qilish emas, balki berilgan matnga sizning 
xulosangiz yoki biror bir topshiriq yoki mavzu bo‘yicha sizning fikringiz, degan topshiriqlar 
berilsa ta’lim oluvchilarni o‘zini ishlashga o‘rgatamiz. Va natijada ularni ijodkorlik qobiliyatlarini 
shakllantiramiz. Bunday yondashuv ta’limning har bir bosqichida bolalarning yosh xususiyatlaridan 
kelib chiqqan holda qo‘llanilishi lozim. Biz bolalarni kichik yoshligidan boshlab kerativ fikrlash 
qobiliyatlarini shakllantirishmiz lozim.
Muammoli o‘qitishda kechadigan jarayonlarning psixologik mexanizmi quyidagicha bo‘ladi: 
inson ziddiyatli, yangi, noma’lum muammoga (muammo – murakkab nazariy yoki amaliy masala 
bo‘lib, yashirin ziddiyatlarni qamrab oladi, uning echimi turli, hatto muqobil vaziyatlarni talab 
etadi) duch keladi, unda hayratlanish, ajablanish holati paydo bo‘ladi, «gap nimada?» degan savol 
tug‘iladi.
O‘quvchi noma’lum echimni topish uchun mustaqil yoki o‘qituvchi yordamida izlanadi. 
Muammoni jamoaviy hal etishda paydo bo‘luvchi sub’ekt­ob’ekt­sub’ekt munosabatlari ijodiy 
fikrlashni faollashtirishga olib keladi.
Muammoli o‘qitishning asosiy belgisi, bu ilmiy, o‘quv yoki barcha faoliyat turlarida paydo 
bo‘ladigan zaruriy ob’ektiv qarama­qarshiliklar aksi hisoblanadi. Bu esa barcha sohalarning 
harakatlantiruvchi va rivojlantiruvchi manbaidir. Shu sababli muammoli o‘qitishni rivojlantiruvchi 
deb atash mumkin, zero uning maqsadi – bilimlarni, farazlarni shakllantirish, ularni ishlab chiqish 
va echishdan iboratdir. 
Muammoli ta’lim jarayonini tashkil etishda o‘qituvchi tomonidan qo‘llaniladigan
metodlar ham muhim ahamiyat kasb etadi. Shu sababli o‘qituvchilar ularni to‘g‘ri tanlashga
e’tibor qaratishlari zarur.


Ўқитувчининг касбий компетентлилигини оширишда инновацион ёндашувлар: муаммо ва ечимлар 
147 
THE USE OF MODERN PEDAGOGICAL TECHNOLOGIES IN TEACHING 
FOREIGN LANGUAGES 
UMAROVA S.A., Teacher of English, School 22, Angren town 
As is well known, advantages of most foreign language teaching methods are to help students 
and pupils to communicate in the target language freely and to teach them to be able to use their 
own thoughts, opinion fluently without any doubt. Intimate knowledge of foreign languages shows 
one of the most important requirements of today’s society. There are a lot of ways to teach foreign 
languages, exactly English, such as the Direct Method, Deductive and Inductive Methods, Audio­
lingual Method, Grammar Translation Method, Task – based Approach and etc. 
Nowadays the use of innovative modern pedagogical technologies during the lessons are 
becoming a topical problem. We should note that much depends on how we learn the language and 
the way a teacher teaches students. 
Modern pedagogical technologies and methods allow students to become increasingly 
autonomous in learning foreign languages, as well as gaining more experience on learning. 
Role play method. This is one of the best and well known methods during which teachers 
teach students/pupils in the classroom to deal with unpredictable real­life conversation in English 
environment. Using role play is helpful especially while teaching students who have less self­
confidence and those who have difficulty with participation during the lessons. 
For lower­level students/pupils teacher can give role cards that may include words or 
expressions that they may use in doing various activities. 
Method “How”.This method is also well known for its interesting process. Using this method 
teacher asks questions and each student/pupil has to answer them by his/her own words. The 
question “How” is always repeated. This method teaches students/pupils to listen to each other and 
be attentive. The aim of this method is to learn to speak, to listen, to use active vocabulary. 
Method “Guess What I have been Doing”. Teacher copies and cuts up one set of cards for 
each pair and puts the whole set face down on the table. One student or pupil takes a card from the 
top of the pile and performs his appearance and mood according to the depicted card, E.g. “I’m 
sleeping”. S/he must not show it to his groupmates who guess what activity the student has been 
doing. E.g.”Have you tired?”If the student/pupil guesses correctly s/he is allowed to keep the 
card[2,444]. 
Besides these methods during the lessons we may use pictures. This is a very effective 
method too. Most of learners are visual learners and will remember better if teacher shows them 
both a word and a picture. 
Brainstorming technique. Venn Diagram. In this method teacher asks students/pupils to draw 
two circles that are connected with each other. Than learners should list two topics above the 
circles. Brainstorm about the topics – what do they have in common and what is unique about each 
one. 
One more very effective method is Direct method. This method has one basic rule: No 
translation is allowed. Direct method receives its name from the fact that meaning is to be 
connected directly with the target language, without going through the process of translating into 
the student’s native language. 
An algorithm and processual effective realization of Portfolio 
Mostly portfolio is determined as a collection of works and results of a trainee, which 
demonstrates his/her efforts, progress and achievements in different areas. This technology 
complements the traditional controlling and evaluating facilities which are directed, as a rule, 
towards the verification of the reproductive level of mastering of information, fact­based and 
algorithmic knowledge and abilities. Portfolio technology allows taking into account the results, 
attained by a pupil in the various types of activity – educational, creative, musical and performing, 


Ўқитувчининг касбий компетентлилигини оширишда инновацион ёндашувлар: муаммо ва ечимлар 
148 
communicative and others and is the important element of the activity approach to education. 
Portfolio is not only the modern effective form of evaluation but also helps to decide important 
pedagogical tasks: to support educational motivation of pupils; to encourage their activity and self­
sufficiency, to extend possibilities of learning and self learning; to develop skills of reflexive and 
evaluative activity of future specialists. The described features of Portfolio makes out of it the 
promising form of presentation of the individual orientation of educational achievements of a 
definite pupil, which answers the tasks of his/her professional preparation. The Introduction of 
portfolio technology made it possible to increase the educational activity of the pupils during 
Foreign Languages, the level of their realization of own aims and possibilities. 
Teaching English through Games
For schoolchildren fun and study is a nice combination, so teachers of foreign language may 
use games, there are great numbers of them: 
Puzzles 
Crosswords 
Hangman 
Drawing pictures 
Password 
We should mention that these are tried and tested methods which always work. 
Although games and methods are very important but teachers should learn how to balance the 
time during the lesson and not to forget about other important skills like writing, listening, and 
reading. Only by putting those all skills together, working in combination of all skills or in other 
words using integrated skills s/he can give the desirable effect but gradually. 
Thus, modern pedagogical technologies realize the syllabus and provide the achievement of 
the set didactic objectives in a new way, implying the scientific approaches to the organization of 
educational process in the institute of higher learning. They extend the range of educational services 
offered to pupils, change and provide new forms, methods and means of education. Use of modern 
pedagogical technologies is one of the most promising directions of the development of education, 
which promote more profound individualization and intensification of educational process, shaping 
and self­actualization of the personality of a pupil. 
TA’LIMDA MULTIMEDIA VOSITASIDAN FOYDALANISH 
UMIROVA U., Nizomiy nomidagi TDPU o’qituvchisi 
Multimediali taqdimot – bugungi kunda axborot taqdim etishning yagona va eng zamonaviy
shakli hisoblanadi. Bu matnli ma’lumotlar, rasmlar, slayd­shou, diktor jo‘rligidagi ovoz bilan
boyitilgan videoparcha va animatsiya, uch o‘lchamli grafika tarzidagi dasturiy ta’minot
bo‘lishi mumkin. Taqdimotning ma’lumot taqdim etishning boshqa shakllaridan asosiy farqi
ularning mazmunan boyitilganligi va interfaolligidir, ya’ni belgilangan shaklda o‘zgarishga 
moyilligi va foydalanuvchi faoliyatiga munosabatini bildirishidir. Bundan tashqari, taqdimot
sizning saytingiz kaliti ham bo‘lishi mumkin. Ya’ni Internetga chiqish imkoniyati mavjud
bo‘lgan paytda sichqonchani bir martagina bosish orqali taqdimotni ko‘rib, tegishli saytdan
eng yangi ma’lumotlarni olish mumkin.
Multimediali texnologiya (multi – ko‘p, media – muhit) bir vaqtning o‘zida ma’lumot
taqdim etishning bir necha usullaridan foydalanishga imkon beradi: matn, grafika, animatsiya, 
videotasvir va ovoz.
Multimediali texnologiyaning eng muhim xususiyati interfaollik – axborot muhiti ishlashida 
foydalanuvchiga ta’sir o‘tkaza olishga qodirligi hisoblanadi. So‘nggi yillar davomida ko‘plab


Ўқитувчининг касбий компетентлилигини оширишда инновацион ёндашувлар: муаммо ва ечимлар 
149 
multimediali dasturiy mahsulotlar yaratildi va yaratilmoqda: ensiklopediyalar, o‘rgatuvchi
dasturlar, kompyuter taqdimotlari va boshqalar.
Kompyuter taqdimotlari (Kompyuter vositasida tayyorlangan taqdimotlar) ma’ruza, doklad
yoki boshqa chiqishlarda odatda ko‘rgazmali namoyish etish vositasi sifatida plakatlar,
qo‘llanma, laboratoriya tajribalaridan foydalaniladi. Bu maqsadda diaproyektorlar, grafik
tasvirlarni ekranda namoyish etuvchi slaydlardan foydalaniladi. Kompyuter va multimediali
proyektorning paydo bo‘lishi ma’ruzachi nutqini ovoz, video va animatsiya jo‘rligida sifatli
tashkil etishning barcha zaruriy jihatlarini o‘zida mujassam qilgan ko‘rgazmali materiallarni
taqdimot sifatida tayyorlash va namoyish etishga imkon berdi.
Multimediali vositalarni tasniflashda bir nechta yondashuvlar mavjud. Ko‘p hollarda
ular funksional yoki uslubiy maqsadi (vazifalari) bo‘yicha tasniflanadi.
Multimediali o‘quv vositalari funksional maqsadlari bo‘yicha quyidagicha tasniflanadi :
­ ta’lim beruvchi o‘quv axborotini taqdim etadi va o‘quvchini egallagan bilimi, 
imkoniyatlari va qiziqishlariga muvofiq ta’lim olishiga yo‘naltiradi;
­ tashxis vositalari o‘quvchining ongi va tayyorgarlik darajasini aniqlash uchun 
mo‘ljallangan;
­ jihozlar, dasturiy vositalar ishlab chiqish, o‘quv­uslubiy materiallarni tayyorlash uchun 
mo‘ljallangan;
­ fanga yo‘naltirilgan, modellashtirish uchun mo‘ljallangan;
­ boshqaruv vositalari, ishni bajarish jarayonida o‘quvchilar faoliyatini boshqarish uchun 
mo‘ljallangan;
­ ma’muriy vositalari, ta’lim jarayonini tashkil etish, hujjat tayyorlash va almashish 
jarayonlarini avtomatlashtirish uchun mo‘ljallangan;
­ o‘yin vositalari, turli xil o‘yin va o‘yinli o‘quv faoliyatlarini ta’minlashga 
mo‘ljallangan multimediali o‘quv vositalari.
Multimediali o‘quv vositalarini uslubiy maqsadlari bo‘yicha quyidagicha tasniflanadi: 
­ o‘rgatuvchi – yangi materialni o‘rganish uchun mo‘ljallangan;
­ trenajyorlar – o‘rganilgan materiallarni takrorlash va mustahkamlash orqali malaka va 
ko‘nikmalar shakllantirish uchun mo‘ljallangan;
­ nazorat qiluvchi – o‘quv materialini o‘zlashtirish darajasini nazorat qilish uchun 
mo‘ljallangan;
­ axborot vositalari – zarur bo‘lgan axborotlarni olish uchun mo‘ljallangan;
­ modellashtiruvchi – obekt, jarayon va hodisani o‘rganish va tadqiqot qilish maqsadida 
uning modelini yaratish uchun mo‘ljallangan;
­ imitatsion vositalar – voqelikning biror­bir ma’lum jihati, funksional xarakteristikalarini
cheklangan parametrlar orqali o‘rganish uchun mo‘ljallangan;
­ namoyish vositalari – o‘quv materialini ko‘rgazmali taqdim etish uchun hamda
o‘rganilayotgan qonuniyatlar, obektlarning o‘zaro aloqasi
vizualizatsiyasi uchun mo‘ljallangan;
­ o‘yin vositalari – eng maqbul yechim yoki amallar strategiyasini qabul qilish maqsadida
o‘quv holatlarini “o‘ynash” (“boshdan o‘tkazish”) uchun
mo‘ljallangan;
­ hordiq vositalari – o‘quv jarayonidan tashqari vaqtda o‘quvchi e’tibori, reaksiyasi, 
xotirasi va h.k.larni rivojlantirish uchun mo‘ljallangan o‘quv vositalaridan iborat. 
Ta’limiy ma’lumot taqdim etishning an’anaviy shakli – matn va statistik grafika ko‘p
asrlik tarixga ega bo‘lsa, multimediadan foydalanish tajribasi yillar bilan o‘lchanadi.
Illyustratsiya, jadval va chizmalar mavjud bo‘lgan animatsiya elementlari va ovoz
jo‘rligida taqdim etilayotgan chiroyli bezalgan multimediali ilova o‘rganilayotgan materialni
qabul qilishni osonlashtiradi, tushunish va eslab qolishga yordam beradi, ta’lim oluvchining
bilim olishga bo‘lgan faolligini oshirib, predmetlar haqida aniqroq va to‘laroq tushunchaga
ega bo‘lishini ta’minlaydi. 


Ўқитувчининг касбий компетентлилигини оширишда инновацион ёндашувлар: муаммо ва ечимлар 
150 
Sifatli multimedia ilovalari ishlab chiqishga yo‘naltirilgan turli­tuman, bir­biridan farqli 
texnologik usullar mavjud. Ushbu ilovalarni yaratish va ulardan foydalanishda bir qator asosiy
texnologik tavsiyalarga amal qilish kerak.
Multimedia ilovalarini yaratish uchun asos sifatida materialni elementlarga bo‘lish va
iyerarxiya tarzida ko‘rgazmali ravishda taqdim etishga asoslangan holda tizimlashtirish usulini
o‘zida mujassam etgan materialni qamrab olish modelini olish mumkin.
Multimedia ilovasini loyihalashning boshlang‘ich bosqichida materialni qamrab olish 
modeli quyidagilarga imkon beradi:
­ material mazmunini aniq belgilash;
­ mazmunni ko‘rgazmali, aniq va ochiq tarzda taqdim etish;
­ multimedia ilova komponentlari tarkibini aniqlash.
Kompyuter ekranidagi ma’lumotni vizuallashtirish usullarini ishlab chiqishda
psixologiya yutuqlarini hisobga olish kerakligi bir qator umumiy tavsiyalarni shakllantirishga 
yordam beradi:
­ ekrandagi ma’lumot tizimga keltirilgan bo‘lishi kerak;
­ vizual ma’lumot davriy ravishda tovushli ma’lumotga almashib turishi kerak;
­ rang yorqinligi yoki tovush balandligi davriy ravishda o‘zgarib turishi kerak;
­ vizuallashtirilayotgan material mazmuni juda ham sodda yoki juda ham murakkab 
bo‘lmasligi kerak. Ekrandagi kadr formatini ishlab chiqishda va yaratishda ko‘rish maydonini 
tashkil etishni belgilovchi obektlar orasida maqsad va munosabat borligini hisobga olish
tavsiya etiladi.
Obektlarni quyidagicha joylashtirish tavsiya qilinadi:
­ bir­biriga yaqin, ya’ni ko‘rish maydonida obektlar bir­biriga qanchalik yaqin bo‘lsa,
ular shunchalik katta ehtimol bilan yagona, yaxlit obrazni tashkil qiladi;
­ jarayonlar o‘xshashligi, ya’ni obrazlarning o‘xshashligi va yaxlitligi qanchalik ko‘p bo‘lsa, 
ular shunchalik katta ehtimol bilan uyg‘unlashadi;
­ davom etish xususiyatlarini hisobga olgan xolda, ya’ni ko‘rish maydonida tartibli 
ketma­ketlikning davom etishiga mos keladigan joylarda joylashgan elementlar qanchalik ko‘p 
bo‘lsa, ular shunchalik katta ehtimol bilan yaxlit yagona obrazga birlashadi;
­ obektlar shakli, harf va raqamlar o‘lchami, ranglarning to‘qligi, matnning
joylashishi va boshqalarni tanlashda predmet va fonni belgilashning o‘ziga xosligini hisobga 
olgan holda;
­ vizual axborotlarni ortiqcha detallar, yorqin va kontrast ranglar bilan bezamagan holda;
­ xotirada saqlash uchun mo‘ljallangan materialning rangini o‘zgartirish, tagiga chizish, 
shrift o‘lchamini va stilini o‘zgartirish orqali ajratish.
Kompyuter ekranidan axborotlarni o‘rganishni optimallashtirish uchun multimedia
ilovalarini ishlab chiqaruvchilarga mantiqiy urg‘ulardan foydalanish tavsiya etiladi. Ta’lim
oluvchining diqqatini ma’lum bir obektga jalb qilishga yo‘naltirilgan usullar mantiqiy urg‘ular
deyiladi. Mantiqiy urg‘ularning ruhiy ta’siri ta’lim oluvchi tomonidan bosh obektni topishga 
sarflanadigan vaqtning kamayishi va diqqatni shu obektga jalb qilish bilan bog‘liq.
Xulosa qilib aytganda, hozirgi fan­texnika taraqqiyoti davrida ta’lim berish samaradorligini 
oshirishda axborot texnologiyalaridan foydalanish muhim omil bo‘lib hisoblanadi. Buni har bir 
o‘qituvchi chuqur his qilishi va o‘quv jarayonida undan unumli foydalanishi talab etiladi. 


Ўқитувчининг касбий компетентлилигини оширишда инновацион ёндашувлар: муаммо ва ечимлар 
151 
ВОСПИТАНИЕ ГАРМОНИЧНО РАЗВИТОГО ПОКОЛЕНИЯ НА ОСНОВЕ 
НАЦИОНАЛЬНЫХ И ОБЩЕЧЕЛОВЕЧЕСКИХ ЦЕННОСТЕЙ 
УСМАНОВА Х.Э., к.психол.н., доцент, ТОЦПКППРНО заведующая кафедрой 
МАМАДЖАНОВА М.Б., ЗДУЧ школы №24 Чиназского района 
Гармонично развитое поколение – решающая сила развития общества. Именно поэтому в 
нашей стране с первых дней независимости воспитание физически здорового и духовно 
зрелого молодого поколения поднято на уровень государственной политики. Это, 
действительно, является главным смыслом жизни каждого из нас. Сегодня, когда наше 
независимое государство все увереннее интегрирует в мировое сообщество, занимает 
достойное место на мировой арене, все большее внимание стало уделяться обучению и 
воспитанию подрастающего поколения. Именно поэтому дошкольные учреждения, школы и 
вузы, решая, сегодня социальные задачи воспитания, должны помогать каждому 
воспитаннику определить ценностные основания собственной жизнедеятельности, обрести 
чувство ответственности за сохранение моральных основ общества, опираться на разумное и 
нравственное в человеке.
В народной воспитательной системе Узбекистана имелось множество методов и 
средств нравственного воспитания молодежи, в частности пояснение, показ образцов 
поведения, выработка привычек, совет, назидание, поощрение, принуждение, наказание и др. 
В узбекских произведениях нравственные и этические идеи: трудолюбие, прочное единство 
людей, совместное, гуманизм, уважительное отношение к старикам, женщинам, забота о 
детях, человечность, правдивость, отвага, патриотизм, беспощадность к врагам находят свое 
наиболее полное отражение. 
Система воспитания, созданная народом Узбекистана (народная педагогика), на 
протяжении исторических эпох всегда служила могучим средством передачи социального 
опыта, накопленного прежними поколениями. «Авесто» крупный философско­религиозный 
памятник Древнего Ирана и Средней Азии, а также замечательный эпос «Алпомыш» бытует 
в узбекской, казахской, каракалпакской семье. Эпос «Алпомыш» воспитывает патриотизм, 
дружбу и чувство верности в любви. Патриотизм, беззаветное служение Родине и народу лежат 
в основе другого героического эпоса ­ «Кёр­оглы», широко распространенного не только в 
Средней Азии, но и на Ближнем и Среднем Востоке.
Идеи нравственного воспитания молодежи легли в основу многочисленных народных 
сказок, таких как, «Три богатыря», «Ум и золото», «Зумрат и Киммат» упоминаются такие 
персонажи как Улугбек, Алишер Навои, Абу Али Ибн Сина и т.д. В каждой сказке можно 
обнаружить, как осуждается лень, упрямство, непослушание, ложь и т.д. Как видим, 
народные сказки содержат своеобразную программу нравственного воспитания. Наряду с 
поговорками 
и 
пословицами 
народные сказки 
являются важнейшим 
средством 
нравственного воспитания подрастающего поколения, своеобразным «учебником жизни». 
В произведениях Ибн Сины, а также других прогрессивных мыслителей Среднего 
Востока содержатся важные мысли о роли и значении социальной среды в воспитании 
человека. Признавая ее ведущую роль, они, однако, не отрицали значение и индивидуальных 
задатков в процессе формирования личности. Исходя из своих философских позиций, большое 
внимание они уделяли проблемам интеллектуального и нравственного воспитания, логики и 
этики. 
Нравственное воспитание и в современных условиях предполагает целенаправленное 
формирование у подрастающего поколения Узбекистана высоких нравственных качеств. 
Успешное решение этой задачи требует единства действий народной педагогики, 
педагогической теории, всех воспитательных институтов, направленных на формирование 
нравственного сознания, нравственных чувств и поведения молодого поколения. 


Ўқитувчининг касбий компетентлилигини оширишда инновацион ёндашувлар: муаммо ва ечимлар 
152 
Большая роль отводиться преподавателям школ. Сегодня в основном определены те 
качества, которые необходимо воспитывать у них. Как интеллигентный человек учитель обязан 
быть вежливым и скромным, правдивым и принципиальным, тактичным, уметь ставить 
перед собой цели, активно, творчески участвовать в общественной работе, требовательно 
относиться к себе, критически оценивать недостатки в своем характере и поступках, быть 
порядочным, нравственно чистым, духовно богатым и идейно закаленным на основных идеях 
национальной независимости. Он должен иметь духовную культуру, любовь к ученикам, 
сострадание, помощь и понимание. Исходя из сказанного, уместно подчеркнуть, что работа с 
учениками должна основываться на сочетании чуткого, уважительного отношения к ним с 
требовательностью и принципиальностью. Необходимо изучать проблемы и нужды учащихся, 
помогать им, проявлять свои дарования, направлять развитие талантов по творчески 
перспективному пути, разнообразить и укреплять связи с учениками, развивать их 
общественную активность, воспитывать стойкими борцами за общественные идеалы.
В настоящее время большой проблемой является чтение художественной литературы. 
Перед учителями стоит одна из главных задач: как привить любовь к чтению книг и как 
обогатить учащихся знаниями? Для этого в школах работают замечательные учителя русского 
языка и литературы, которые стараются решить эту проблему отражающую современные 
требования, исходя из пяти инициатив Президента. Под их руководством ведется кружок мини – 
студия под названием “Начало” и каждый месяц выпускается школьная мини газета. Для того, 
чтобы участвовать в этих фильмах и газетах со своими статьями учащийся должен работать над 
собой, читать произведения, развивать свои мысли, почувствовать себя в роли этого героя и 
поразмыслить над его характером. Это работа помогает интересно повысить уровень знаний 
учащихся. А это в свою очередь способствует будущему поколению быть свободными, 
самостоятельно мыслящими и способными принимать самостоятельные, обоснованные 
решения.
ТЕХНОЛОГИЯ «ПЕРЕВЕРНУТОЕ ОБУЧЕНИЕ» В ВЫСШЕМ УЧЕБНОМ 
ЗАВЕДЕНИИ 
ХАМЕДОВА Н.А., доцент ТГПУ им.Низами 
Важным условием развития республики Узбекистан стало формирование совершенной 
системы подготовки кадров на основе богатого наследия народа и общечеловеческих 
ценностей, достижений современной культуры, экономики, науки, техники и технологий. 
Необходимым условием совершенствования деятельности высшего учебного заведения 
является применение инновационных подходов в различных компонентах образовательного 
процесса. Совмещение современных педагогических и информационных технологий при 
организации занятий, самостоятельной работы и контроля знаний студентов способствует 
повышению эффективности образовательного процесса и качества подготовки кадров.
8 октября 2019 года указом Президента Республики Узбекистан УП­5847 в целях 
определения приоритетных направлений системного реформирования высшего образования 
в Республике Узбекистан, поднятия на качественно новый уровень процесса подготовки 
самостоятельно мыслящих высококвалифицированных кадров с современными знаниями и 
высокими духовно­нравственными качествами, модернизации высшего образования, 
развития социальной сферы и отраслей экономики на основе передовых образовательных 
технологий была утверждена «Концепция развития системы высшего образования
Республики Узбекистан до 2030 года»
1
, которая предусматривает внедрение передовых 
стандартов высшего образования, в частности, поэтапный переход от образования, учебные 
программы которого направлены на получение теоретических знаний, к системе 
1
http://uza.uz/ru/documents/ob­utverzdenii­kontseptsii­razvitiya­sistemy­vusshego­obraz­­09­10­2019 


Ўқитувчининг касбий компетентлилигини оширишда инновацион ёндашувлар: муаммо ва ечимлар 
153 
образования, направленной на формирование практических навыков, исходя из 
международного опыта. 
В стенах вуза уделяется мало внимания воспитанию умений и навыков учиться, 
обучению рациональным методам учебного труда. 
Анализ системы обучения, особенно математике, усиливает требование внедрения 
активного и эффективного обучения во время лекций. 
Эффективность занятий, на которых осуществляется непосредственное усвоение 
материала, опирается на следующие положения педагогико­психологической науки и 
практики. 
1. Перед студентами должны быть поставлены цели занятия и мотивация, которые 
играют мобилизующую и активизирующую роль. 
2. Следует добиться серьезного отношения студентов к занятию, являющегося важным 
показателем и стимулом качества обучения. 
3. Само занятие должно быть построено строго логично, интересно. 
4. При построении занятия следует четко определять объем учебного материала, 
который можно усвоить на занятии. Он зависит от многих факторов: от самого материала, от 
мотивации к обучению, желания учиться, уровня подготовленности, квалификации 
преподавателя. 
Итак, многие исследования, эксперименты и практика подтверждают, что лекции могут 
быть управляемы так, что основной материал лекции будет изучен и усвоен на этой же 
лекции, только для этого должны быть созданы благоприятные педагогико­психологические 
условия, опирающиеся на закономерности рационального управления учением. 
В основе перевернутого обучения лежит иная, в отличие от общепринятой, организация 
деятельности преподавателя и обучающихся. В нем меняются местами содержание 
домашней, самостоятельной работы и работы на учебном занятии. Теория, новый учебный 
материал изучаются самостоятельно, а на занятиях выполняются практические задания по 
теме, обсуждаются и разбираются различные аспекты новой темы и сложные вопросы. 
Обучающиеся получают в качестве домашнего задания учебное видео или электронный 
образовательный ресурс для изучения материала и задания на самопроверку. 
На занятии педагог должен организовать совместную деятельность по изученной теме: 
обсуждение в группах, решение задач, создание мини­проектов, проведение лабораторных 
экспериментов и т. д. Следует отметить, что усвоение основных знаний на аудиторных 
занятиях является лишь первым шагом в дальнейшем становлении знаний, т. е. последующее 
изучение материала не исключается. Если возникает необходимость, студент при 
внеаудиторной работе может расширить и углубить эти знания. 
Среди популярных форм аудиторной работы в такой модели – выполнение 
упражнений, дискуссии и презентация проектов. Таким образом, на уроке акцент смещается 
от обзорного знакомства с новой темой в сторону ее совместного изучения и исследования. 
Видеолекции часто рассматриваются как ключевой компонент в перевернутом подходе. 
В высшей школе материал лекционных занятий намного объемней, вместить его в 15­
20 минутный ролик нет возможности. Желательно предложить студентам электронный 
вариант лекции. Его удобней изучить, понять и законспектировать. Во время учебных 
занятий роль преподавателя меняется – он выступает тренером или консультантом, поощряя 
студентов на самостоятельные исследования и совместную работу. 
Какую предварительную работу выполняет преподаватель: 
Заранее обеспечить текстом лекции и указать дополнительные источники или 
обеспечить доступ к цифровым материалам для студентов, у которых нет выхода в Интернет 
из дома – сбрасывать необходимую информацию на диски или USB­накопители. В любом 
случае, самостоятельное домашнее обучение является неотъемлемым элементом новой 
методики. 


Ўқитувчининг касбий компетентлилигини оширишда инновацион ёндашувлар: муаммо ва ечимлар 
154 
Спроектировать лекционное занятие, учитывающее домашнюю самостоятельную 
работу студентов. В начале каждого занятия можно предложить студентам несложные 
интерактивные опросы и упражнения. 
Вместе с тем стоит задуматься о системе оценивания, которая бы соответствовала 
требованиям. 
МНЕМОНИКА БАЗАСИ АСОСИДА ТАЛАБАЛАРДА ИНГЛИЗ ТИЛИДАГИ 
ҲИССИЙ-ЭКСПРЕССИВ НУТҚНИ ТИНГЛАБ-ТУШУНИШ ОРҚАЛИ ЎСТИРИШ 
ХУСУСИЯТЛАРИ 
ХОШИМОВА Д.Р., Қори Ниёзий номидаги ЎзПФИТМ мустақил тадқиқотчиси 
Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Чет тилларни ўрганиш тизимини янада 
такомиллаштириш чора­тадбирлари тўғрисида”ги (2012 йил 10 декабрь) қарори ғояларига 
кўра, таълим тизимининг барча босқичларида чет тилларни узлуксиз ўрганишни ташкил 
қилиш, ўқитувчилар малакасини ошириш ва замонавий ўқув­услубий материаллар билан 
таъминлашни янада такомиллаштириш вазифаси қуйилди. Бугунги кунда Кадрлар тайёрлаш 
миллий дастури талаблари асосида ўз иш фаолиятини ташкил қилаётган мутахассислардан 
бир неча хорижий тилларни билиш талаб этилади. Демак, хорижий тилларни ўқитаётган чет 
тиллари ўқитувчилари зиммасига жуда катта вазифалар қўйилмоқда. Ўқитувчи шахси давлат 
томонидан таълим ислоҳотлари жараёнида белгиланган барча устувор вазифаларни амалга 
оширишда бош субъектлардан бири сифатида майдонга чиқмоқда. Шунга кўра, ўқитувчи 
янги педагогик инновацияларга очиқ бўлсагина, таълим жараёнига белгиланган инновацион 
ғоялар мақсадли кириб бориши таъминланган бўлади. Шу жиҳатдан олганда, олий таълим 
тизимидаги инглиз тили ўқитувчилари инновацион педагогик фаолиятини ташкил қилиш, 
ушбу жараённинг назарияси ва амалиётини ўрганиш, уни такомиллаштириш долзарб 
масалалар сирасига киради. 
Талабаларда инглиз тилидаги ҳиссий­экспрессив нутқни мнемоник база асосида тезкор 
ўстиришда таянч, умумтаълим фанларига оид умумий ҳамда фанлараро интеграциялашган 
компетенцияларнинг шаклланганлик даражасини баҳолаш ва коррекциялаш имконияти 
мавжуд. 
Тинглаб тушуниш стратегиялари орқали эмоционал­экспрессив нутқни ўстириш 
таълимга янгича ёндашиш, қарашни тақозо этади. 
Тинглаб тушуниш стратегиялари орқали эмоционал­экспрессив нутқни ўстириш учун 
мисол тариқасида уларда севган мавсумлари тўғрисида фикр билдириш учун кичик 

Download 6,57 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   ...   127




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish