Муҳаммад ал хоразмий номидаги

AXBOROTNI QIDIRISHGA TAYYORLASH: HUJJATLARNI 
INDEKSLASH MASALASI 
Boynazarov I
1
. To'xtamurodov N
2
., Yalgashev I
2
 
1
Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalari universiteti 
Samarqand filiali dotsenti, 
2
Samarqand Davlat Universiteti magistranti 
 
Axborot hajmining kundan kunga ortib borishi va ularni kerkali qismini 
zarur vaqtda topish va ajratib olish masalasi dolzarb hisoblanadi. Shu sababli 
axborotlarni tezkor qidirib topish sohasida bir qancha amaliy tatqiqot ishlari olib 
borilgan va turli xil metodlar ishlab chiqilgan. Qidiruv tizimlari uchun axborotlarni 
izlash jarayoni berilgan axborotni tayyorlashdan boshlanadi. Bu esa tarmoqqa 
joylashtirilayotgan hujjatlarni kalit so’zlari yordamida indekslash masalasiga olib 
keladi [1,2]. 
Axborot izlash 
–
bu ma’lum bir matnli hujjatlar to’plamidan oldindan 
belgilangan shartli mavzu (so’rov) yoki zarur (axborotga bo’lgan ehtiyojni 
qondirishga tegishli) ma’lumotlarni, faktlarni, xabarlarni izlash –
aniqlash jarayoni. 
Bu jarayon ma’lumotlarni to’plash, ularga ishlov berish va taqdim e
tishga 
qaratilgan operatsiyalar ketma-
ketligini o’z ichiga oladi.
Umumiy holda axborotni qidirish to’rtta bosqichdan iborat:
- 
axborotga bo’lgan ehtiyojni aniqlash va axborot so’rovini shakllantrish;
- 
mumkin bo’lgan axborotlar massivining egasini 
(manbasini) aniqlash; 
- 
aniqlangan axborot massividan ma’lumotlarni ajratib olish;

---

240 
- olingan axborot bilan tanishish va qidiruv natijasini baholash. 
Qidiruv shakllari. 
To’liq matnli qidiruv
–
hujjatning to’liq tarkibi bo’yicha 
qidirish. To’liq matnli qidirishga misol sifatida Internetdagi qidiruv tizimlari 
www.yandex.ru
, www.google.com larni olish mumkin. Odatda to’liq matnli 
qidiruvni tezlashtirish uchun oldindan tuzib chiqilgan indekslardan foydalaniladi. 
To’liq matnli qi
dirish indekslari uchun eng keng tarqalgan texnologiyalardan biri